Diễn biến của tình huống kịch trong vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” của Lưu Quang Vũ là sự diễn biến khá phức tạp, gay gắt, nhưng thật chặt chẽ và hợp lí.
Vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt được Lưu Quang Vũ sáng tác theo hướng khai thác cốt truyện dân gian để gửi gắm những suy ngẫm về nhân sinh, về hạnh phúc, kết hợp phê phán một số tiêu cực trong lối sống hiện thời. Đoạn trích trong sách giáo khoa là một phần của cảnh 7, cảnh cuối cùng của vở kịch. Chúng ta có thể tóm tắt tình huống kịch trong đoạn trích này như sau:
Đây là cảnh cuối của vở kịch, nghĩa là lúc kịch tính của vở kịch đã lên tới đỉnh điểm, nghĩa là lúc xung đột giữa linh hồn và thân xác của Trương Ba đi đến hồi quyết liệt nhất. Sau mây tháng sống trong tình trạng “bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo”, nhân vật Hồn Trương Ba ngày càng trở nên xa lạ với những bạn bè, người thân trong gia đình và tự chẩn chính mình. Tâm trạng ấy của Hồn Trương Ba đã được thể hiện ngay đầu đoạn trích: “không, tôi không muốn sống như thế này mài. Tôi chán cái chỗ ở không phải của tôi này lắm rồi, chán lắm rồi! Cái thân thể kềnh càng thô lỗ này, ta bắt đầu sợ mi, ta chỉ muốn rời xa mi tức khắc! Nếu cái hồn của ta có hình thù riêng nhỉ, để nó tách ra khỏi cái xác này, dù chỉ một lần!”.
Hồn Trương Ba cảm thấy không thể sống như thế này mãi được. Hồn muốn tách ra khỏi cái thân xác kềnh càng, thô lỗ.
Advertisements (Quảng cáo)
Cuộc đối thoại giữa Hồn và Xác với sự giễu cợt, tự đắc của Xác khiến Hồn càng khổ đau, cảm thấy bế tắc.
Thái độ cư xử của những người thân trong gia đình (người vợ, đứa cháu và nhất là chị con dâu mà Trương Ba hằng yêu thương, tin cậy) khiến ông càng đau khổ, tuyệt vọng để đi đến quyết định giải thoát.
Cuộc gặp gỡ đối thoại cuối cùng của Hồn Trương Ba với tiên Đế Thích và quyết định dứt khoát của Hồn Trương Ba.
Quyết định dứt khoát của Hồn Trương Ba thể hiện qua chi tiết nhân vật độc thoại nội tâm, quyết không chịu khuất phục thân xác và tự đánh mất mình, sau đó lấy nén hương châm lửa thắp lên để gọi tiên Đế Thích. Bước ngoặt này chuẩn bị cho việc giải quyết xung đột kịch về sau.