SOẠN BÀI
1. Những thao tác lập luận đã học. Nêu những đặc trưng cơ bản của từng thao tác.
Các thao tác lập luận đã học:
- Thao tác lập luận phân tích: chia đối tượng ra thành nhiều yếu tố, bộ phận nhỏ để có thể nhận biết đối tượng một cách cặn kẽ, thấu đáo.
- Thao tác lập luận so sánh: làm rõ thông tin về sự vật bằng cách đối chiếu với đối tượng sự vật khác quen thuộc hơn, cụ thể hơn để chỉ ra sự giống nhau và khác nhau giữa chúng.
- Thao tác lập luận giải thích: là giảng giải các vấn đề liên quan đến đối tượng một cách cụ thể, rõ ràng cho người nghe, người đọc hiểu rõ, tường tận
- Thao tác lập luận chứng minh: mục đích của chứng minh là làm cho người ta tin tưởng về những ý kiến sai lệch hoặc hiểu chính xác, từ đó nêu ý kiến đúng của mình để thuyết phục người nghe.
- Thao tác lập luận bình luận: nhằm đề xuất người đọc tán đồng với nhận xét đánh giá, bàn luận của mình về một hiện tượng trong đời sống hoặc trong văn học.
- Tự sự, miêu tả, biểu cảm, thuyết minh, những yếu tố này có thể đem lại sự cụ thể, sống động cho văn nghị luận.
2. Trong các đoạn trích dưới dây (SGK), tác giả đã vận dụng những thao tác lập luận nào?
- Các thao tác lập luận trong đoạn trích Tuyên ngôn độc lập:
+ Thao tác lập luận phân tích + Thao tác lập luận chứng minh + Thao tác lập luận bình luận
- Các thao tác này được vận dụng tổng hợp, kết hợp rất linh hoạt trong đoạn trích.
3. Viết bài văn nghị luận trong đó vận dụng tổng hợp ít nhất ba thao tác lập luận khác nhau.
Trước khi viêt, HS cần xác định yêu cầu của đề về nội dung vân đề cần nghị luận, các thao tác lập luận, phạm vi tư liệu sử dụng...
Vi dụ:
a. Đề văn: Suy nghĩ của anh (chị) về tình yêu tự do sau khi học bài thơ Tự do của p. Ê-luy-a
b. Phân tích đề:
- Nội dung: tình yêu tự do
Advertisements (Quảng cáo)
- Thao tác lập luận: Phân tích, chứng minh, bình luận
Tư liệu: Bài thơ Tự do và một số tác phẩm khác.
LUYỆN TẬP
1. Sưu tầm bài, đoạn văn nghị luận hay trong đó vận dụng nhiều thao tác lập luận
HS có thể tìm các tác phẩm nghị luận, có thể ở ngay trong SGK Ngữ văn 12, 11..
Ví dụ: Bài Một thời đại trong thi ca của Hoài Thanh (Ngữ văn 11), Nguyễn Đình Chiểu - ngôi sao sáng trong văn nghệ dân tộc của Phạm Văn Đồng (Ngữ văn 12).
Sau khi sưu tầm, HS đọc và nghiên cứu bài viết, chỉ ra các thao tác đã được vận dụng trong văn bản. Đánh giá sự thành công và nguyên nhân của những thành công đó.
Cũng có thể sưu tầm các bài nghiên cứu của tác giả khác.
2. Viết bài văn trong đó vận dụng tổng hợp ít nhất ba thao tác lập luận, theo chủ đề: một tác phẩm văn học mới ra đời và đáng được nhiểu người quan tâm bàn luận.
Các ý chính:
- Giới thiệu tác phẩm mới ra đời đang được công chúng quan tâm (muốn biết tác phẩm nào đang được quan tâm, nên theo dõi báo Văn nghệ, Văn nghệ trẻ...)
- Tóm tắt nội dung tác phẩm đó
(Tác phẩm viết về đề tài nào? Chủ đề? Đặc sắc nghệ thuật?)
- Dư luận đang quan tâm đến vấn đề gì trong tác phẩm? Các loại ý kiến khác nhau?
Ví dụ: Với tác phẩm Chân dung và đối thoại của Trần Đăng Khoa, có rất nhiều ý kiến trái ngược. Có người không đồng tình với Trần Đăng Khoa.
Cho rằng tác giả đã làm thay đổi một cách không đúng những giá trị đã ổn định trong đời sống văn học. Cũng có người ủng hộ tác giả vì cho rằng, cần thay đổi cách nhìn, cách nghĩ đã quá sáo mòn trong phê bình văn học.
- Nêu ý kiến của anh/ chị (Đồng tình hay phản đốì? Vì sao?)
- Kết luận: Khẳng định tính đúng đắn của vấn đề, hoặc phủ định những sai lầm trong quan niệm cần bác bỏ.