Tìm hiểu hoàn cảnh sáng tác của từng bài thơ và sự chi phối của hoàn cảnh đó đến cấu tứ và nội dung trữ tình ở mỗi bài.
Đọc kỹ hai văn bản, tìm ra các chi tiết cho thấy hoàn cảnh sáng tác của hai bài thơ.
Hoàn cảnh sáng tác và sự chi phối của hoàn cảnh đó đến cấu tứ và nội dung trữ tình trong hai bài thơ "Vọng nguyệt” và "Cảnh khuya”:
*Bài thơ "Vọng nguyệt”
-Hoàn cảnh sáng tác: Thơ được sáng tác năm 1942, khi Bác Hồ bị giam cầm trong nhà tù Tưởng Giới Thạch, chịu cảnh thiếu thốn, cô đơn, tù đày khắc nghiệt.
-Sự chi phối của hoàn cảnh:
+Cấu tứ:
Bài thơ sử dụng thể thất ngôn bát cú, cấu trúc chặt chẽ, cân đối.
Hai câu đầu miêu tả cảnh trăng đêm qua song cửa sổ nhà tù, gợi lên nỗi nhớ quê hương, đất nước.
Hai câu thực miêu tả tư thế của Bác, hướng ra ngoài trời, thể hiện khát vọng tự do.
Hai câu luận thể hiện sự trăn trở, suy tư về vận mệnh đất nước.
Hai câu kết thể hiện niềm tin tưởng vào tương lai tươi sáng.
+Nội dung trữ tình:
Bài thơ thể hiện tình yêu quê hương, đất nước mãnh liệt của Bác Hồ.
Bác Hồ thể hiện tinh thần lạc quan, kiên cường, không khuất phục trước khó khăn, thử thách.
Bác Hồ thể hiện niềm tin tưởng vào tương lai chiến thắng của dân tộc.
*Bài thơ "Cảnh khuya”
-Hoàn cảnh sáng tác: Thơ được sáng tác năm 1947, khi Bác Hồ đang ở chiến khu Việt Bắc trong những năm đầu tiên của cuộc kháng chiến chống Pháp.
- Sự chi phối của hoàn cảnh:
+Cấu tứ:
Bài thơ sử dụng thể thất ngôn tứ tuyệt, cấu trúc ngắn gọn, cô đọng.
Hai câu đầu miêu tả cảnh thiên nhiên rừng khuya thơ mộng, trữ tình.
Hai câu sau thể hiện tâm trạng của Bác Hồ: sự hòa hợp với thiên nhiên và lòng trăn trở về nhiệm vụ.
+Nội dung trữ tình:
Bài thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên tha thiết của Bác Hồ.
Bác Hồ thể hiện tinh thần lạc quan, ung dung trước gian khó.
Bác Hồ thể hiện lòng yêu nước, sự hy sinh cho đất nước.
-So sánh:
+ Cả hai bài thơ "Vọng nguyệt” và "Cảnh khuya” đều được sáng tác trong những hoàn cảnh khó khăn, thử thách, nhưng thể hiện những nội dung trữ tình khác nhau:
+ "Vọng nguyệt” thể hiện tình yêu quê hương, đất nước, tinh thần lạc quan, kiên cường và niềm tin vào tương lai chiến thắng của dân tộc.
"Cảnh khuya” thể hiện tình yêu thiên nhiên, tinh thần lạc quan, ung dung và lòng yêu nước, sự hy sinh cho đất nước.
+ Tuy nhiên, cả hai bài thơ đều thể hiện một điểm chung: đó là phẩm chất cao đẹp của Bác Hồ - một vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam.