Hướng dẫn phân tích và trả lời một số câu hỏi chương 2 trang 31, 32, 33 SBT Sinh 11 Cánh diều: Trật tự nào sau đây thể hiện đúng cơ chế cảm ứng ở sinh vật?...

Câu hỏi trang 31

2.1.

Khái niệm sự cảm ứng

Sinh vật tiếp nhận và phản ứng thích hợp với kích thích từ môi trường nhờ sự cảm ứng

2.2.

Dựa vào cơ chế cảm ứng

Sinh vật thu nhận kích thích nhờ các thụ thể, các giác quan, các tế bào thụ cảm.

2.3.

Dựa vào cơ chế cảm ứng

B. Thu nhận kích thích → Dẫn truyền kích thích → Phân tích và tổng hợp thông tin → Trả lời kích thích.

2.4.

Dựa vào cơ chế cảm ứng

(a)-(4), (b)-(3), (c)-(1), (d)-(2), (e)-(3), (g)-(2)

Câu hỏi trang 32

2.5.

Dựa vào cơ chế cảm ứng ở người

Cơ quan có vai trò chủ yếu trả lời kích thích ở người là cơ hoặc tuyến

2.6.

Dựa vào đặc điểm cảm ứng ở thực vật

A. Phản ứng dễ nhận thấy ngay.

2.7.

Dựa vào cơ chế cảm ứng ở thực vật không có trong cơ chế cảm ứng của thực vật với tín hiệu môi trường

Phân tích và tổng hợp thông tin

2.8.

Đóng mở khí khổng phụ thuộc vào sức trương nước của tế bào hạt đậu

C. Ứng động sức trương

2.9.

Hướng trọng lực dương là hướng theo hướng trọng lực

Đỉnh rễ hướng trọng lực dương

2.10.

Auxin không đều là lý do cây vươn dài về phía có ánh sáng

Nguyên nhân của hiện tượng thân cây luôn mọc vươn về phía có ánh sáng là auxin phân bố tập trung về phía đối diện với nguồn sáng của cây.

2.11.

Hướng động là vận động sinh trưởng của các cơ quan thực vật đối với kích thích từ một hướng xác định

Cây bắt ruồi khép lá khi côn trùng bò vào và chạm vào lá cây không thuộc hướng động

2.12.

Ứng động (vận động cảm ứng) là hình thức phản ứng của cây trước những tác nhân kích thích không định hướng.

B. (1), (3), (5) và (6)

Câu hỏi trang 33

2.13.

Dựa vào các đại diện của các dạng hệ thần kinh

(a)-(3), (b)-(2), (c)-(1), (d)-(3)

2.14.

Dựa vào cấu tạo neuron

C.(1), (2), (4) và (5)

2.15.

Lý thuyết quá trình truyền tin qua synape

D. (4) → (2) → (5) → (1) → (6) → (3)

Câu hỏi trang 34

2.16.

Dựa vào vai trò của các bộ phận trong cung phản xạ

D. Bộ phận trả lời là các cơ xương trong cơ thể.

2.17.

Dựa vào vai trò của các bộ phận trong cung phản xạ

B.Tai, da.

2.18.

Phản xạ có điều kiện (PXCĐK) là phản xạ được hình thành trong đời sống cá thể, là kết quả của quá trình học tập, rèn luyện, rút kinh nghiệm.

B. (2), (4) và (5)

2.19.

Chất kích thích giúp tăng tốc độ dẫn truyền tín hiệu giữa não và cơ thể.

Điều không đúng: Việc cai nghiện rất khó khăn vì cơ thể đã hình thành phản xạ không điều kiện với những tác nhân gây nghiện.

2.20.

Tập tính là chuỗi phản ứng của động vật trả lời kích thích từ môi trường (bên trong hoặc bên ngoài cơ thể), nhờ đó động vật thích nghi với môi trường.

C. (1), (3) và (5)

Câu hỏi trang 35

2.21.

Pheromone là chất được tiết ra từ cơ thể như tín hiệu hóa học giữa các cá thể cùng loài.

Chất mà động vật tiết ra ngoài môi trường và ảnh hưởng đến hành vi của những cá thể khác cùng loài là pheromone.

2.22.

Đặc điểm tập tính bẩm sinh

Khẳng định B là không đúng

2.23.

Tập tính bẩm sinh là những hoạt động cơ bản của động vật, có từ khi sinh ra, được di truyền từ bố mẹ, đặc trưng cho loài

A. (1), (2) và (3) là tập tính bẩm sinh

2.24.

Các hình thức học tập ở động vật

D. Học xã hội

2.25.

Các hình thức học tập ở động vật

Học liên hệ là hình thức phức tạp của học tập, đó là sự phối hợp các kinh nghiệm để tìm cách giải quyết những tình huống mới là không đúng

Câu hỏi trang 36

2.26.

Dựa vào cơ chế cảm ứng

Mắt người có phản xạ chớp khi có ánh sáng chiếu vào. Cơ chế cảm ứng với kích thích này là: Thụ thể điện từ ở mắt thu nhận kích thích ánh sáng. Tại võng mạc, ánh sáng kích thích tế bào thụ cảm ánh sáng hình thành xung thần kinh truyền qua dây thần kinh thị giác về trung khu thị giác ở não bộ. Trung khu thị giác phân tích thông tin và đưa ra quyết định trả lời kích thích. Xung thần kinh trả lời kích thích từ trung khu thị giác được dẫn truyền đến mắt khiến các cơ mắt co lại, làm cho mắt nheo lại và đồng tử mắt thu hẹp.

2.27.

Dựa vào ứng dụng cảm ứng

Một số ứng dụng hiểu biết về cảm ứng của sinh vật trong đời sống:

- Ứng dụng tính hướng nước và hướng hóa của rễ, người ta có thể làm tăng kích thước bộ rễ bằng cách bón phân và tưới nước xung quanh gốc để kích thích rễ sinh trưởng theo cả chiều rộng và chiều sâu.

- Ứng dụng tính hướng tiếp xúc, người ta làm giàn thúc đẩy các cây thân leo sinh trưởng, phát triển.

- Ứng dụng tập tính giao phối của nhiều loài côn trùng gây hại, người ta tạo ra các cá thể đực bất thụ để làm suy giảm số lượng côn trùng gây hại và tiêu diệt chúng.

- Ứng dụng tập tính sinh sản của ong mắt đỏ, người ta nuôi thả ong mắt đỏ để chúng đẻ trứng vào sâu đục thân, sâu xanh, sâu tơ; ong non nở ra từ trứng sẽ ăn thịt sâu hại.

- Ứng dụng tập tính bỏ chạy khi nhìn thấy con người của một số động vật, người ta đặt bù nhìn rơm hình người trong ruộng lúa hoặc trong nương rẫy để đuổi chim, chuột phá hoại cây trồng.

2.28.

Đặc điểm cảm ứng ở thực vật và động vật

- Cảm ứng ở thực vật thường khó nhận thấy, diễn ra chậm và biểu hiện bằng sự thay đổi hình thái hoặc sự vận động các cơ quan. Cảm ứng ở thực vật có các hình thức như: hướng sáng, hướng nước, hướng tiếp xúc,…

- Cảm ứng ở động vật thường diễn ra với tốc độ nhanh hơn và dễ nhận thấy. Cảm ứng ở động vật có nhiều biểu hiện đa dạng, đặc trưng cho từng loài như: chim xù lông để chống rét, người mặc thêm nhiều áo hơn khi trời rét,…

2.29.

Dựa vào cung phản xạ

- Tác nhân kích thích là tác nhân cơ học (gai nhọn).

- Bộ phận thu nhận kích thích là thụ thể đau ở da bàn chân.

- Bộ phận dẫn truyền kích thích là các neuron thần kinh.

- Bộ phận phân tích và tổng hợp kích thích là tuỷ sống và não bộ.

- Bộ phận trả lời là cơ chân.

2.30.

Lý thuyết ứng động

2.31.

Dựa vào khái niệm và cơ chế cảm ứng

Một số ứng dụng cảm ứng ở thực vật trong thực tiễn:

- Ứng dụng tính hướng sáng: đối với cây ưa sáng mạnh cần trồng nơi quang đãng và mật độ thưa, còn một số cây ưa bóng cần trồng dưới tán cây khác.

- Ứng dụng hướng tiếp xúc: cần làm giàn khi trồng một số loài thân leo như hoa thiên lí, cây dưa chuột.

2.32.

Dựa vào cung phản xạ

Sơ đồ cung phản xạ chân co lên khi chạm vào vật nhọn và con đườngtruyền xung thần kinh cảm giác đau từ vị trí bị vật nhọn tác động đến não bộ:

2.33.

Lý thuyết về thính giác

- Cơ chế cảm nhận âm thanh của cơ quan thính giác: Sóng âm qua ống tai tác động làm màng nhĩ, các xương tai giữa dao động, từ đó làm dao động dịch ốc tai, kích thích tế bào thụ cảm âm thanh hình thành xung thần kinh. Xung thần kinh truyền qua dây thần kinh thính giác tới trung khu thính giác, cho cảm nhận về âm thanh.

- Nguyên nhân có thể gây giảm khả năng nghe ở người:

+ Dị vật trong ống tai.

+ Thủng (rách) màng nhĩ.

+ Các xương tai giữa không dao động.

+ Tế bào thụ cảm âm thanh bị hỏng.

+ Tổn thương dây thần kinh thính giác.

+ Tổn thương trung khu thính giác.

2.34.

Dựa vào cơ chế phản xạ

Những điều kiện hình thành phản xạ có điều kiện gồm:

- Phản xạ có điều kiện được hình thành dựa trên cơ sở một phản xạ không điều kiện

hoặc một phản xạ có điều kiện đã được thành lập bền vững từ trước.

Ví dụ: Việc học bơi cần học từ đơn giản đến phức tạp, từ những ghi nhớ bền vững

về các động tác đơn lẻ đến sự phối hợp toàn cơ thể.

- Tác nhân kích thích có điều kiện tác động trước hoặc đồng thời với tác nhân kích

thích không điều kiện. Tác nhân kích thích có điều kiện không được ảnh hưởng lớn

tới đời sống của động vật.

Ví dụ: Nếu học bơi trong điều kiện không an toàn cho sức khỏe người học (như

nhiệt độ lạnh, độ sâu quá lớn....) thì có thể ảnh hưởng xấu đến chất lượng của quá

trình học.

- Phải có sự kết hợp nhiều lần giữa tác nhân kích thích có điều kiện và tác nhân kích

thích không điều kiện.

Ví dụ: Đề học bơi tốt cần luyện tập thường xuyên.

2.35.

Lý thuyết vai trò của tập tính

Một số vai trò của tập tính và ví dụ minh hoạ:

- Tìm kiếm, lấy thức ăn: Ong chỉ đường cho các con ong thợ khác về vị trí của hoa

bằng “kiều múa lắc bụng”. Kiên chỉ đường cho các con kiến khác về vị trí thức ăn

bằng cách tiết ra pheromone. Tập tính săn mồi của thú....

- Tìm kiếm bạn tình, nâng cao cơ hội truyền gene: Con bướm cái tiết pheromone

dẫn dụ con đực, tập tính khoe mẽ, ve vãn bạn tình, giao phối, đẻ trứng, đẻ con, ấp

trứng và chăm sóc con non.

2.36.

Lý thuyết cơ sở thần kinh của tập tính học được

Cơ chế thần kinh của tập tính học được là hình thành chuối phản x$ ni n1 .

Đó là quá trình hình thành các mối quan hệ mới (synapse) giữa in SE h

đầu, phản xạ có điều kiện được hình thành trên nền phản xạ không nh ma mu

đó là trên nền các phản xạ có điều kiện đã hình thành bền vững. Tập th Bẽ che

hoàn thiện do phần học tập được bô sung ngày càng nhiêu và cảng chiêm ưu thể so

với phần bầm sinh.

2.37.

Dựa vào hiểu biết của em trong thực tiễn

Một số ứng dụng của tập tính trong thực tiễn:

- Chọn lọc, thuần dưỡng những động vật hoang dã thành những vật nuôi vẫn giữ được tập tính có lợi của loài ban đầu.

Ví dụ: chó bảo vệ nhà, mèo bắt chuột, ong tạo mật...

- Chọn các loài thiên địch để tiêu diệt sâu hại cây trồng.

Ví dụ: Loài ong mắt đỏ có tập tính đẻ trứng trong cơ thể sâu hại cây trồng nên được sử dụng là loài thiên địch.

- Sử dụng pheromone để dẫn dụ động vật.

Ví dụ: Sử dụng pheromone tách chiết từ con bướm cái đề tạo bẫy dẫn dụ các con bướm đực của loài sâu hại giúp giảm bớt sự sinh sản của loài này trong tự nhiên.

- Dạy động vật những phản xạ phục vụ đời sống.

Ví dụ: huấn luyện chó nghiệp vụ phát hiện chất độc, dạy ngựa kéo xe....

- Tăng hiệu quả học tập ở người bằng đa dạng hoá các phương pháp học tập đề phù

hợp với lứa tuổi, cá thể và nội dung học tập.