Câu hỏi trang 121 Mở đầu
Một người khỏe mạnh bay từ đông bán câu sang tây bán câu, những ngày đầu tiên có thể bị mất ngủ ban đêm, buồn ngủ ban ngày. Nguyên nhân nào dẫn đến hiện tượng này?
Lý thuyết môi trường và các nhân tố sinh thái
Một người khỏe mạnh bay từ đông bán câu sang tây bán câu, những ngày đầu tiên có thể bị mất ngủ ban đêm, buồn ngủ ban ngày. Nguyên nhân có thể là do thay đổi môi trường sống.
Câu hỏi trang 123 Câu hỏi 1
Loài chim ở Hình 23.1 sống ở môi trường cạn hay môi trường nước? Giải thích.
Quan sát hình 23.1
Loài chim ở Hình 23.1 sống ở môi trường cạn vì chúng kiếm ăn ở trên mặt nước.
Câu hỏi trang 123 Câu hỏi 2
Phân tích một ví dụ về hoạt động sống của sinh vật làm thay đối môi trường sống của chúng.
HS tự lấy ví dụ
Hoạt động đào hang của giun đất: Giúp cải thiện độ thông thoáng và khả năng giữ nước của đất.
Câu hỏi trang 125 Câu hỏi 1
Phân biệt các nhóm nhân tố sinh thái. Cho ví dụ.
Lý thuyết nhân tố sinh thái.
Nhân tố môi trường có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến đời sống của sinh vật gọi là nhân tố sinh thái. Nhân tố sinh thái được chia thành hai nhóm: nhân tố vô sinh và nhân tố hữu sinh.
Nhân tố vô sinh là tất cả các nhân tố vật lý và hóa học của môi trường tự nhiên tác động tới đời sống của sinh vật như khí hậu, thổ nhưỡng, nước,...
Nhân tố hữu sinh là các loài sinh vật sống trong cùng môi trường, tạo nên các mối quan hệ kí sinh, cộng sinh, hợp tác, vật ăn thịt - con mồi,...Trong nhóm nhân tố hữu sinh, nhân tố con người có ảnh hưởng lớn đến cả nhân tố vô sinh và hữu sinh.
Câu hỏi trang 125 Câu hỏi 2
Lá trên cành/thân xếp so le với nhau H( 23.2a) đem lại lợi ích gì cho thực vật?
Quan sát hình 23.2a
Lá trên cành/thân xếp so le với nhau H( 23.2a) giúp thực vật tận dụng tối đa nguồn sáng của môi trường.
Câu hỏi trang 126 Câu hỏi 1
Quan sát Hình 23.5 và cho biết mức hoạt động sinh lý cao nhất của sinh vật nằm trong khoảng tác động nào.
Quan sát Hình 23.5
Mức hoạt động sinh lý cao nhất của sinh vật nằm trong khoảng tác động của khoảng thuận lợi.
Câu hỏi trang 126 Câu hỏi 2
Quan sát trong tự nhiên và lấy ví dụ về quy luật tác động không đồng đều của các nhân tố sinh thái lên sinh vật.
Quan sát trong tự nhiên.
Ở vùng rừng ngập mặn, nguồn thức ăn trong môi trường phong phú nhưng hàm lượng muối thấp không thuận lợi cho hoạt động sinh lý của giai đoạn sau ấu trùng của tôm he.
Câu hỏi trang 127 Câu hỏi 1
Em hãy nêu thêm các ví dụ về nhịp sinh học ở động vật, thực vật và người.
Nhịp sinh học là sự phản ứng một cách nhịp nhàng của sinh vật trước những thay đổi có tính chu kì của môi trường.
- Chim di cư: Di chuyển theo mùa để tìm kiếm thức ăn và nơi sinh sản. Ví dụ: chim én di cư từ phương Bắc đến phương Nam vào mùa đông để tránh rét.
- Chuột: Hoạt động mạnh vào ban đêm và ngủ vào ban ngày.
- Hổ: Săn mồi vào ban đêm và nghỉ ngơi vào ban ngày.
- Ong mật: Thu thập mật hoa vào ban ngày và trở về tổ vào ban đêm.
Câu hỏi trang 127 Câu hỏi 2
Trong chăn nuôi, người nuôi gà thường thắp đèn sáng để kéo dài thời gian ăn của gà, giúp tăng tốc độ sinh trưởng. Hành động thắp đèn sáng có ảnh hưởng đến nhịp ngày đêm của gà không? Giải thích.
Nhịp sinh học là sự phản ứng một cách nhịp nhàng của sinh vật trước những thay đổi có tính chu kì của môi trường bên ngoài cũng như bên trong cơ thể sinh vật.
Việc thắp đèn sáng có ảnh hưởng đến nhịp ngày đêm của gà vì:
- Gà có nhịp sinh học tự nhiên: Gà có nhịp sinh học nội sinh, được điều chỉnh bởi ánh sáng mặt trời. Nhịp sinh học này ảnh hưởng đến nhiều hoạt động của gà, bao gồm chu kỳ ngủ - thức, ăn uống, sinh sản và thay lông.
- Thắp đèn sáng làm rối loạn nhịp ngày đêm: Việc thắp đèn sáng trong chuồng gà vào ban đêm có thể làm rối loạn nhịp ngày đêm của gà. Gà sẽ tưởng rằng trời vẫn còn sáng và tiếp tục hoạt động, bao gồm cả việc ăn uống.
- Tác động tích cực: Kéo dài thời gian ăn của gà có thể giúp gà tăng tốc độ sinh trưởng. Gà có thể ăn nhiều thức ăn hơn trong ngày, dẫn đến tăng trọng lượng.
- Tác động tiêu cực: Tuy nhiên, việc thắp đèn sáng liên tục có thể gây ra một số tác động tiêu cực, bao gồm:
+ Gà có thể bị stress, dẫn đến giảm năng suất đẻ trứng.
+ Gà có thể dễ mắc bệnh hơn do hệ miễn dịch bị ảnh hưởng.
+ Gà có thể trở nên hung dữ hơn.
Câu hỏi trang 127 Luyện tập & Vận dụng 1
Một số loài thực vật rụng lá như bàng (Terminalia catappa), xoan (Melia azedarach) trong mùa đông lạnh. Điều này có ý nghĩa gì đối với đời sống của chúng?
Lý thuyết ảnh hưởng của các nhân tố sinh thái.
Một số loài thực vật rụng lá như bàng (Terminalia catappa), xoan (Melia azedarach) trong mùa đông lạnh. Điều này có ý nghĩa giúp chúng hạn chế tối đa diện tích tiếp xúc với không khí lạnh và giảm thoát hơi nước vào mùa đông.
Câu hỏi trang 127 Luyện tập & Vận dụng 2
Mùa đông, người chăn nuôi gia súc thường che kín chuồng, ngăn gió lùa; mùa hè, chuồng nuôi được thông gió, phun nước trên mái. Em hãy vận dụng kiến thức về quy luật sinh thái để giải thích ý nghĩa của những việc làm này.
Vận dụng kiến thức về quy luật sinh thái.
Mỗi giai đoạn khác nhau trong chu trình sống của sinh vật có các yêu cầu sinh thái khác nhau đối với cùng một nhân tố sinh thái. Mùa đông, người chăn nuôi gia súc thường che kín chuồng, ngăn gió lùa giúp gia súc tránh gió lạnh, gió độc và khí hậu rét; mùa hè, chuồng nuôi được thông gió, phun nước trên mái giảm nhiệt độ chuồng cho gia súc.
Câu hỏi trang 127 Luyện tập & Vận dụng 3
Theo nhiều nghiên cứu khoa học, nhịp sinh học kiểm soát giấc ngủ của con người nhạy cảm nhất vào khoảng thời gian 2 giờ trước khi đi ngủ.
a) Hãy giải thích tại sao sử dụng điện thoại lại gây khó ngủ, mất ngủ.
b) Mỗi người nên làm gì để duy trì nhịp sinh học ổn định cho giấc ngủ?
Lý thuyết nhịp sinh học.
a)
- Sử dụng điện thoại trước khi ngủ có thể phá vỡ thói quen ngủ của bạn, khiến bạn khó đi vào giấc ngủ đúng giờ.
- Màn hình điện thoại phát ra ánh sáng xanh có bước sóng ngắn, tương tự như ánh sáng ban ngày. Ánh sáng xanh kích thích não bộ sản xuất hormone cortisol, khiến cơ thể tỉnh táo và trì hoãn việc sản xuất melatonin, hormone giúp điều hòa giấc ngủ. Tiếp xúc với ánh sáng xanh trước khi ngủ có thể khiến bạn khó ngủ, ngủ không sâu giấc và thức dậy nhiều lần trong đêm.
b)
- Hạn chế sử dụng điện thoại trước khi ngủ ít nhất 1 tiếng.
- Tắt thông báo của các ứng dụng không quan trọng.
- Sử dụng chế độ ban đêm trên điện thoại để giảm lượng ánh sáng xanh.
- Thay thế việc sử dụng điện thoại bằng các hoạt động thư giãn trước khi ngủ như đọc sách, nghe nhạc nhẹ, tắm nước ấm.
- Tạo thói quen ngủ đều đặn và tuân thủ giờ ngủ, giờ thức dậy.
- Tập thể dục thường xuyên và duy trì chế độ ăn uống lành mạnh.
Câu hỏi trang 127 Luyện tập & Vận dụng 4
Khi nghiên cứu sự phân bố của muỗi vằn gây bệnh sốt xuất huyết, người ta thấy chúng phân bố từ vùng vĩ độ cao cho tới vĩ độ thấp. Em có nhận xét gì về giới hạn nhiệt độ của loài này?
Lý thuyết giới hạn sinh thái.
Loài muỗi vằn có giới hạn về nhiệt độ rộng.