I. PHÉP LẶP CÚ PHÁP
1. Đọc đoạn văn a và đoạn thơ b trong SGK xác định những câu nào có phép lặp cú pháp? Kết cấu cú pháp nào được lặp lại? Tác dụng (hiệu quả nghệ thuật) như thế nào?
a. những câu lặp cú pháp trong đoạn a là: câu 1-3, 4-5
- cấu trúc được lặp lại là:
+ Sự thật là .... CN + Vn + BT1 + chứ không phảo + BT2
+ Dân ta (đã/lại) đánh đổ + BT1 + đề + BT2
- Hiệu quả nghệ thuật: nhấn mạnh, tô đậm tính khẳng định; giúp cho lời văn hài hoà, nhịp nhàng, bổ sung cho nhau.
b. Những câu lặp cú pháp trong đoạn thơ b là:
- Câu 1 và 2: CN - đây - là của chúng ta
- Câu 3, 4, 5: Những - DT - Định tố Tác dụng: nhấn mạnh và khẳng định.
c. Trong đoạn thơ c, cấu trúc câu được lặp lại là: Nhớ sao - BT
Tác dụng: nhấn mạnh nỗi nhớ và kỉ niệm.
2. So sánh bài tập 1 và bài tập 2 để chỉ ra điểm giống và khác nhau về hiện tượng lặp cú pháp.
- Giống nhau: lặp lại cấu trúc một câu, một vế, tạo sự đăng đối, nhịp nhàng, cân xứng.
- Khác nhau: các ví trụ trong BT1 lặp cú pháp trong các câu (hoặc các dòng thơ) khác nhau: Trong BT2 lặp cú pháp ngay trong một câu, tạo sự đối lập, cân xứng giữa các vế trong câu.
3. Tìm ba câu văn hoặc thơ có dùng phép lặp cú pháp trong SGK Ngữ văn lớp 12. Phân tích tác dụng của phép lặp đó.
Ví dụ:
a. Mẹ tháo khăn phủ mặt cho chồng
Con cởi áo liệm thân cho bố.
(Dọn về làng, Nông Quốc Chân)
Phép lặp cú pháp kết hợp với phép liệt kê góp phần thể hiện sâu sắc nỗi đau, nỗi bất hạnh của gia đình dưới sự xâm lặng, giày xéo của thực dân Pháp.
b. Con nhớ anh con, người anh du kích...
Con nhớ em con, thằng em liên lạc
(Chế Lan Viên)
Phép lặp cú pháp góp phần thể hiện nỗi nhớ da diết, tràn ra như bất tận của chủ thể trữ tình khi nhớ về Tây Bắc.
(Tương tự hai ví dụ trên, HS từ tìm thêm và phân tích),
II. PHÉP LIỆT KÊ
Advertisements (Quảng cáo)
Phân tích hiệu quả của phép lặp cú pháp phối hợp với phép liệt kê trong 2 đoạn văn a và b (SGK).
- Điểm chung: Phép lặp cú pháp phối hợp với phép liệt kê trong hai đoạn văn tạo ra hiệu quả:
+ Lời văn nhịp nhàng, cân xứng.
+ Nêu được những biểu hiện cụ thể, sự nối tiếp liên tục tạo sức lôi cuốn, hấp dẫn.
- Điểm riêng:
a. Đoạn văn trong Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn: kết hợp phép lặp với phép liệt kê để bày tỏ nỗi lòng của mình nhằm động viên khích lệ tướng sĩ dốc lòng học tập binh thư, đoàn kết một lòng đánh giặc, bảo vệ đất nước. Tác giả đã liệt kê nhiều sự việc: cho áo, cho cơm, thăng chức, cấp bổng, cho thuyền, cho ngựa, cùng nhau sống chết, cùng nhau vui cười khiến cho giọng văn nhiệt tình, truyền cảm, có tác dụng thuyết phục người nghe.
b. Đoạn văn trong Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh: lên án và tố cá tội ác về chính trị của thực dân Pháp đối với nhân dân ta. Lời lẽ hù biện, giọng văn đanh thép chính là nhờ người viết đã sử dụng thành cô phép lặp cú pháp kết hợp phép liệt kê. Những tội ác của thực dân Pháp được kể ra dồn dập, liên tiếp, từ luật pháp dã man đến việc lập nhà nhiều hơn trường học, việc thẳng tay chém giết những người yêu nước thương nòi của ta, việc tắm của các cuộc khởi nghĩa của ta trong những bể máu, việc thi hành chính sách ngu dân, dùng thuốc phiện, rượu cồn để làm nòi giống ta suy nhược... Tất cả không chỉ tố cáo, vạch mặt kẻ thù một cách rõ ràng, đanh thép mà còn truyền tới người đọc (người nghe lòng căm thù cao độ và sâu sắc. Có thể thấy sự kết hợp giữa phép lặp pháp và phép liệt kê qua mô hình sau:
Chúng - tội ác
Chúng - tội ác 1
Chúng - tội ác 2
Chúng - tội ác 3
III. PHÉP CHÊM XEN
1. Phân tích các bộ phận in đậm trong ba ngữ liệu SGK, và nhận xét về:
- Vị trí và vai trò ngữ pháp trong câu
- Dấu câu tách biệt bộ phận đó
- Tác dụng đối với việc bổ sung thông tin, tình cảm
HS phân tích cụ thể từng đoạn văn để thấy điểm riêng của từng văn bản, chú ý trên cơ sở những điểm chung sau:
- Vị trí nằm giữa hoặc cuối câu.
- Vai trò ngữ pháp: chú giải (phụ chú)
- Đặt trong dấu ngoặc đơn hoặc ngoặc kép nếu lấy dữ liệu trong văn bản
nào đó.
- Nói thêm việc bổ sung thông tin, bộc lộ một thái độ, cảm xúc.
2. Viết đoạn văn từ 3 - 5 câu theo yêu cầu như trong SGK.
Đoạn văn tham khảo:
Tháng 10 - 1945, khi về lại thủ đô sau chiến thắng giặc Pháp, Tố Hữu - nhà thơ trữ tình chính trị, người đã gắn bó sâu sắc với quê hương cách mạng trong 15 năm tình nghĩa thiết tha mặn nồng - đã viết bài thơ Việt Bắc, bản anh hùng ca và cũng là khúc tình ca về cách mạng, về cuộc kháng chiến và con người kháng chiến.
(Phép chêm xen ở câu văn này - phần giữa hai dấu gạch ngang - có tác dụng thuyết minh rõ cho chủ nghĩ trong câu là Tố Hữu).