I. DÀN Ý
1. Mở bài:
- Nguyễn Du đã có hai câu thơ khái quát vổ số phận chung của người phụ nữ trong xã hội phong kiến trọng nam khinh nữ:
Đau đớn thay phận đàn bà!
Lời rằng bạc mệnh củng là lời chung.
- Số phận đó thể hiện rô nốt qua ba tác phẩm: Độc Tiểu Thanh kí của Nguyễn Du. Chinh phụ ngâm của Đặng Trán Côn vồ Cung oán ngâm khúc của Nguyễn Gia Thiều.
2. Thân bài:
* SỐ phận đau khổ và cái chết oan ức của Tiếu-Thanh trong bài Độc Tiểu Thanh kí.
- Vì hoàn cảnh éo le, nàng Tiểu Thanh tài sắc phải làm lẽ một thương gia giàu có.
- Vợ cả ghen, nhốt nàng trong ngôi nhà trên núi Côn Sơn.
- Thương thân, tủi phận, Tiểu Thanh làm thơ ghi lại tâm trạng của minh. Nàng chết lúc mới mười tám tuổi.
- VỢ cả ghen, đem đốt tập thơ của Tiểu Thanh.
- Bi kịch của Tiểu Thanh là bị tước đoạt tuổi thanh xuân, tình yêu vả hạnh phúc lứa đôi.
* SỐ phận cô đơn, đau khổ của nguời chinh phụ.
- Chổng ra trận, người chinh phụ sống trong tâm trạng bổn chồn, lo lẳng, chờ mong và tuyệt vọng.
- Nàng tự hồi vì sao hạnh phúc lứa đôi phải chia lìa. An sau nỗi bân khoăn day đứt là thái độ oán trách, lên án chiến tranh gây ra cảnh đau lòng: những đôi lứa đang yêu bị đẩy vào cảnh sinh li.
- Nỗi cô đơn bao trùm tâm trạng người chinh phụ suốt những đêm dài trằn trọc, thao thức nhớ mong và lo lắng cho chổng đang ở ngoài mặt trận. Nỗi niềm không biết san sẻ cùng ai, chi biết gửi theo ngọn gió.
SỐ phận bị lãng quên, bị tước đoạt hạnh phúc của người cung nữ.
- Lúc nhập cung thì xinh tươi như bông hoa mới nở.
- Chỉ sau một thời gian ngắn đã bị vua quên lãng.
- Lụôn phải sống trong tâm trạng chờ đợi đến mỏi mòn, tự thấy minh giờ đây giống như bông hoa đã tàn phai.
- Bức bối, tủi hờn, bất binh, muốn đạp tiêu phòng mà ra, trở vể với cuộc sống binh thường để được yêu, được sống.
3. Kết bài:
- Các nhà thơ đã đưa số phận bất hạnh của người phụ nữ vào văn chương với một niềm cảm thông và thương xót. Bi kịch của phụ nữ trong chế độ phong kiến xưa kia luôn ám ảnh, day dứt trái tim người đọc.
- Xã hội phong kiến tước đoạt quyển sống tự do, tước đoạt hạnh phúc của người phụ nữ. Xã hội vô nhân đạo ấy đáng bị lên án và xoá bỏ.
II. BÀI LÀM
Trong Truyện Kiểu, thi hào Nguyễn Du đã mượn lời Thuý Kiểu - cô gái tài hoa bạc mệnh - để khái quát chung về sô’ phận bi thảm của người phụ nữ dưới thời phong kiến trọng nam khinh nữ:
Đau đớn thay phận đàn bà
Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung.
Câu thơ thấm đẫm nỗi xót xa, ai oán, như một lời than phẫn uất trước định mệnh bất công. Tiếc thay, trong xã hội như thế thi bạc mệnh đã trở thành số phận chung của bao kẻ hổng nhan. Các tác phẩm nổi tiếng như Độc Tiểu Thanh kí (Nguyễn Du), Chinh phụ ngâm (Đặng Trần Côn) và Cung oán ngâm khúc (Nguyễn Gia Thiều) đã chứng minh cho bi kịch ấy.
Độc Tiểu Thanh kí là một trong những bài thơ chữ Hán hay nhất của Nguyễn Du, in trong Thanh Hiên thi tập. Có thể Nguyễn Du sáng tác bài thơ này trước hoặc sau khi được triều đình nhà Nguyễn cử đi sứ sang Trung Quốc.
Thắng cảnh Tây Hổ gắn liền vói giai thoại vể nàng Tiểu Thanh tài sắc, sổng vào đầu đời Minh. Vì hoàn cảnh éo le, nàng phải làm lẽ một thương gia giàu có họ Phùng ở Hàng Châu. Vợ cả ghen, bẳt Tiểu Thanh ở một minh trong ngôi nhà biệt lập trên núi Cô Sơn. Tuổi thanh xuân của nàng bị giam hãm trong bốn bức tường quạnh quẽ. Thương thân, tiếc phận, Tiểu Thanh làm một tập thơ ghi lại tâm trạng đau khổ của minh. ít lâu sau, nàng-chết vì buồn, giữa lúc tuổi vừa mười tám. Nàng chết rổi, vợ cả vẫn ghen, đem đốt tập thơ, may còn sót lại một số bài được người đương thời chép lại, đặt tên là Phần dư (đốt còn sót lại) và thuật luôn câu chuyện bạc mệnh của nàng.
Nguyễn Du đọc những bài thơ ấy, lòng dạt dào thương cảm cô gái tài hoa bạc mệnh, đồng thời bày tỏ nỗi băn khoăn, day dứt trước sô’ phận bất hạnh của bao phụ nữ tài hoa khác, cảm xúc ấy đã được tác giả thể hiện qua bài thơ nổi tiếng:
Tây Hồ cảnh đẹp hoá gò hoang,
Thổn thức bên song mảnh giấy tàn.
Son phấn có thần chôn vẫn hận,
Vàn chương không mệnh đốt còn vương.
Nỗi hờn kim cổ trời khôn hỏi.
Cái ẩn phong lưu khách tự mang,
Chẳng biết ba trăm năm lẻ nữa,
Người đời ai khóc Tố Như chàng ?
Đến với Tiểu Thanh ba trăm năm sau khi nàng mất, nhà thơ ngậm ngùi trước cảnh đời tang thương dâu bể. cảnh đẹp Tây Hổ đã hoá gò hoang Thời gian huỷ hoại tất cả. Trên gò hoang ấy chôn vùi nắm xương tàn của nàng Tiểu Thanh xấu số. Nhắc đến cảnh đẹp Tây Hổ, chắc hẳn tác giả có ý nói về con người đã từng sống ở đây, tức nàng Tiểu Thanh. Cuộc đời của người con gái tài sắc ấy cũng chẳng còn lại gì ngoài những giai thoại về nàng, cảnh ấy khiến tinh này nhân lên gấp bội. Trái tim của thi sĩ thổn thức trước tập thơ gợi lại kiếp người xấu số:
Tây Hồ cảnh đẹp hoá gò hoang,
Thổn thức bên song mảnh giấy tàn.
Tiểu Thanh dã bày tỏ tâm trạng của mình qua tập thơ như thế nào? Chắc chắn đó là nỗi buồn tủi cho thân phận, nỗi xót xa cho duyên kiếp dở dang và thống thiết hơn cả là nỗi đau nhân tinh không người chia sẻ. Nhã thơ khóc thương Tiểu Thanh tài hoa bạc mệnh và có cảm giác như linh hổn nàng vẫn còn vương vấn đâu đây. Nàng chết trong cô đơn, héo hắt. Tuổi thanh xuân của nàng đã bị đoạ đày, tước đoạt thì oan hổn nàng làm sao siêu thoát được?
Son phấn có thần chôn vẫn hận,
Vãn chương vô mệnh đốt còn vương.
Son phấn tượng trưng cho sắc đẹp của phụ nữ, mà sắc đẹp thi có thần. Dù người đẹp có thể bị đoạ đày, vùi dập và chết đi thi tên tuổi họ vẫn đời đời lưu lại như Tây Thi, Dương Quý Phi... Văn chương là cái tài của Tiểu Thanh nói riêng và cũng là vẻ đẹp tinh thần của giới văn nhân tài tử nói chung. Vá chương vô mệnh bởi nó không biết đến sống chết, ấy vậy mà ở đây, chương như có linh hổn, cũng biết giận hờn và biết cô’ gắng chống bạo lực huỷ diệt để tổn tại, để nhắn gửi đến hậu thế những điều tâm huyết.
Dù tập thơ của Tiểu Thanh đã bị đốt phần lớn nhưng chỉ một chút còn lại cũng đủ để người đời thương cảm và xót xa cho nàng. Trong xả hội phong kiến cũ, có biết bao nhiêu nàng Tiểu Thanh như thế?
Cùng một mối thông cảm và xót thương như Nguyễn Du, Đặng Trần Côn đã sáng tác ra Chinh phụ ngâm để phản ánh nỗi khổ của những người phụ nữ có chổng ra trận, lên án chiến tranh gây nên cảnh sinh li tử biệt. Tác phẩm chúa đựng tư tưởng đòi quyển sống, quyền hưởng hạnh phúc của con người. Nữ sĩ Đoàn Thị Điểm đã dịch từ
chữ Hán sang chữ Nôm, chuyển tải một cách tài tinh nội dung và nghệ thuật của nguyên tác.
Đoạn trích Tinh cảnh lẻ loi của người chinh phụ gổm từ câu 193 đến câu 228, kể về việc sau buổi tiễn đưa, người chinh phụ trở vể, tưởng tượng ra cảnh chiến trường đẩy hiểm nguy chốt chóc mà xót xa, lo lẳng cho chổng. Một lấn nữa nàng tự hỏi vì sao đôi lứa phải chia lìa? VI sao nàng phải lâm vào tinh cảnh éo le một mình nuôi mẹ già con dại? Vì sao nàng có chổng mà lại phải chịu cảnh phòng không chiếc bóng? Có thể coi đây là đoạn thơ thể hiện rõ nhất tài năng miêu tả tâm lí nhân vật của tác giả.
Người chổng đã lên đường ra trận, người vợ trỗ thấy lòng trống vắng lạ lùng. Nàng lặng lỗ Dạo hiên váng thầm gieo từng bước, trong nỗi cô đơn trĩu nặng. Tâm trạng nàng bổn chổn, đứng ngồi không yên, sốt ruột mong ngỏng tin vui mà chẳng thấy. Suốt năm canh một mình một bóng bên đèn, nỗi khổ không biết san sẻ cùng ai:
Dèn có biết dường bàng chẳng biết ?
Lòng thiếp riêng bi thiết mà thôi.
Buồn rầu nói chẳng nôn lời,
Hoa đèn kia với bóng người khá thương!
Gà eo óc gáy sương năm trống,
Hoè phất phơ rủ bóng bốn bôn.
Khắc giờ đàng đáng như niên,
Mối sầu dàng dặc tựa miền biển xa.
Nỗi ai oán hiện rõ trong từng chữ, từng câu, cho dù tác giả không hề nhắc đốn hai chữ chiến.tranh:
Hương gượng đốt hổn đà mê mải,
Gương gượng soi lộ lại châu chan.
Sắt cầm gượng gảy ngón đàn,
Dây uyển kinh đứt phím loan ngại chùng.
Sắt cầm, uyên ương, loan phụng là những hình ảnh ước lệ tượng trưng cho tình yêu nam nữ, tinh nghĩa vợ chồng. Nay vợ chồng xa cách, tất cả dổu trở -ẻn vô nghĩa. Dường như người chinh phụ không muốn đụng tới bất cứ thứ gì vì tình cảm đến sự chia lìa, tan vỡ của hạnh phúc lứa đôi. Tâm thố của nàng thật chông chềnh, chơi vơi, khiến cho cuộc sổng trở nên khổ sở, bất an. Mong chở rong nỗi sợ hãi và tuyệt vọng, nàng chỉ còn biết gửi nhớ thương theo cơn gió:
Lòng này gửi gió đông có tiện ?
Nghìn vàng xin gửi đến non Yên.
Advertisements (Quảng cáo)
Non Yên dù chẳng tới miền,
Nhớ chàng thăm thẳm đường lên bàng trời.
Tròi thăm thẳm xa vời khôn thấu,
Nỗi nhở chàng đau đáu nào xong.
Cảnh buồn người thiết tha lòng.
Cành cây sương đượm tiếng trùng mưa phun.
Tinh cảnh ấy. tâm trạng ấy tự nó đã nói lên bi kịch không được sống hạnh phúc của người phụ nữ trong xã hội cũ, đổng thời cũng phản ánh thái độ lồn án chiến tranh của tác giả.
Cung oản ngâm khúc của Nguyễn Gia Thiều là lời ca ai oán của người cung nữ có tài sắc, lúc đẩu được vua yêu chuộng, nhưng chẳng bao lâu lại bị ruồng bỏ, lãng quên, ở trong cung cấm, nàng xót thương cho thân phận mình và oán trách nhà vua phụ bạc.
Đoạn trích Nỗi sầu oán của người cung nữ gổm 36 câu, từ câu 209 đến 244 của tác phẩm. Nhà thơ đặc tả tâm trạng chua chát, cay đắng của người cung nữ:
Trong cung quế âm thầm chiếc bóng,
Đêm năm canh trông ngóng lần lần.
Khoảnh làm chi bấy chúa xuân!
Chơi hoa cho rữa nhuỵ dần lại thôi.
Trong tinh cảnh cô đơn và tuyệt vọng, nàng nhớ lại ngay mơi vao cung, nhan sắc tươi đạp, mơn mởn như bông hoa vừa hé nở, thắm sắc thơm hương. Còn giờ đây, thân phận nàng nào có khác chi hoa tàn nhị rữa, chẳng ai còn
thương tưởng, đoái hoài. Càng ngẫm nghĩ lại cảng chua xót. Nỗi chua xót, tủi hờn cứ theo ngày tháng mà cuộn dâng, giày vò tâm hổn và thể xác nàng. Người cung nữ cay đắng và bất bình trước một điều phi lí: Bỗng không mà hoá ra người vị vong, có nghĩa là mình chẳng khác chi một người đàn bà goá bụa, trớ trêu hơn là goá bụa giữa tuổi xuân xanh.
Tâm trạng của người cung nữ lúc ngậm ngùi buồn khổ, lúc ai oán băn khoăn, khi thẫn thờ da diết và cuối cùng là bực bội, giận hờn. Dường như nàng ngày một chìm sâu trong nỗi chán chường, tuyệt vọng. Khống thể giải thoát khỏi cảnh cô đơn, nàng âm thầm rút vào cuộc sống nội tâm đầy giằng xé, dằn vặt. Nàng buổn rầu đến khắc khoải, ngao ngán đến ngẩn ngơ và đau đớn đến xé lòng khi nhìn, thẳng vào thực trạng thê thảm của số phận:
Một mình đứng tủi ngổi sầu,
Đã than với nguyệt tại rầu với hoa!
Buổn mọi nỗi lòng đà khắc khoải,
Ngán trăm chiều, bước lại ngẩn ngơ.
Hoa này bướm nỡ thờ ơ,
Để gầy bông thẩm, để xơ nhuỵ vàng!
Nỗi buồn tủi đã kéo dài quá sức chịu đựng, người cung nữ oán trách nhà vua một cách gián tiếp nhưng không kém phần gay gắt:
Đêm năm canh lần nương vách quế.
Cái buổn này ai dễ giết nhau.
Giết nhau chẳng cái lưu cầu,
Giết nhau bằng cái u sầu, độc chưa!
Cuối cùng là sự bất bình của nàng trước số kiếp hổng nhan bạc mệnh, muốn phá tung tất cả cung vàng lầu ngọc để trở vể với cuộc sống binh thường, dân dã mà hạnh phúc:
Tay nguyệt lão chẳng xe thì chớ!
Xe thế này có dở dang không ?
Dang tay muốn dứt tơ hồng,
Bực mình muốn đạp tiêu phòng mà ra!
Các nhà thơ có lòng nhân ái sâu xa đã đưa hình tượng người phụ nữ cùng bi kịch của họ vào văn chương muôn đời. Những số phận bất hạnh như Tiểu Thanh, Thuý Kiểu, người chinh phụ, người cung nữ..ề chi là một vài trong muôn
triệu kiếp sống khổ đau dưới xã hội phong kiến đầy ràng buộc khắt khe và định kiến nghiệt ngã đối với phụ nữ. Đọc thơ của các nhà thơ trên, chúng ta hiểu vì sao phải xoá bỏ xã hội bảo thủ, bất công, lạc hậu ấy để bảo vệ quyền sống tự do, hạnh phúc cho phụ nữ nói riêng và con người nói chung.