Câu 5 (trang 23, SGK Ngữ Văn 11, tập một):
Trình bày đặc điểm của thể loại tản văn được thể hiện qua văn bản Trăng sáng trên đầm sen
Đọc lại văn bản, bám sát vào những chi tiết nổi bật trong văn bản từ đó rút ra đặc trưng của thể loại tản văn được thể hiện qua văn bản Trăng sáng trên đầm sen
Cách 1
Chất trữ tình trong tản văn là yếu tố được tạo từ vẻ đẹp của cảm xúc, suy nghĩ, vẻ đẹp của thiên nhiên tạo vật để tạo nên những rung động cho người đọc:
“.. Lá sen nhô lên mặt nước rất cao, như là váy của nàng vũ nữ yêu kiều”
“...Những bông sen màu trắng lốm đốm tô điểm trên những lớp lá sen, có bông vừa dịu dàng hé nở, có bông còn e thẹn chúm chím, chúng như những hạt ngọc châu, lại như những cánh sao trên bầu trời đêm thăm thẳm, hoặc lại như những cô gái xinh đẹp vừa tắm xong”
“...Ánh trăng xuyên qua kẽ lá từ trên những rặng cây cao rọi xuống….giữa ánh sáng và hình bóng tạo nên một giai điệu hài hòa, như bản nhạc vi-ô-lông (violin) nổi tiếng”
…..
Cái tôi trong bài tản văn là yếu tố thể hiện cảm xúc, suy nghĩ riêng của tác giả gửi gắm qua văn bản:
Advertisements (Quảng cáo)
“...Vầng trăng đang từ từ nhô lên, đã không còn nghe thấy tiếng nô đùa của bọn trẻ chơi trên đường cái bên ngoài bức tường” trong khoảnh khắc dịu êm, tĩnh lặng như thế, nhưng dường như nhân vật trữ tình đang có nỗi tâm sự gì đó mà “cảm thấy trong lòng bồn chồn không yên”.
“....Như trong đêm đi dưới ánh trăng mênh mang, tôi có thể suy tư bất cứ điều gì, và cũng có thể không nay, một mình suy nghĩ gì cả, thế là tôi cảm thấy mình là con người tự do.”
….
Ngôn ngữ tản văn rất tinh tế và sống động đồng thời mang hơi thở giàu hình ảnh và chất trữ tình:
“...Một làn gió nhẹ thổi qua, đưa hương thơm man mác, thoang thoáng như tiếng hát trên toà nhà cao tầng từ xa vọng tới”: gió thổi hương sen được so sánh như tiếng hát trên toà nhà cao tầng từ xa vọng tới cho ta cảm nhận rõ hơn mùi hương sen thơm ngát, khiến cho độc giả thêm ấn tượng với những bông hoa sen xinh tươi.
“....Ánh trăng như nước chảy, lặng lẽ toả xuống mặt lá sen và hoa sen. Lớp sương mong mỏng phủ trên đầm sen. Lá sen và hoa sen như vừa được tắm gội bằng sữa bò, lại như được bao trùm trong giấc mộng bằng dải lụa mỏng”: cảnh sắc đầm sen trở nên thơ mộng, ánh trăng được có như nước chảy lặng lẽ tỏa xuống đầm sen, nhân hóa hình ảnh lá sen, bông sen như vừa được tắm gội bằng sữa bò
Cách 2:
Đặc điểm của thể loại tản văn được thể hiện qua văn bản Trăng sáng trên đầm sen:
- Văn bản được kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình; miêu tả thiên nhiên và con người.
- Văn bản bộc lộ được tư tưởng, tình cảm của tác giả đối với thiên nhiên và con người nơi đây.
- Ngôn ngữ được sử dụng trong văn học là ngôn ngữ có tính nghệ thuật, đồng thời có sử dụng các biện pháp tu từ: so sánh, ẩn dụ, nhân hóa…- …
Cách 3:
- Chất trữ tình trong tản văn, tùy bút là yếu tố được tạo từ vẻ đẹp của cảm xúc, suy nghĩ, vẻ đẹp của thiên nhiên tạo vật để tạo nên rung động thẩm mỹ cho người đọc. thấm đẫm trong từng đoạn văn. Đầm sen hiện ra với vẻ đẹp dịu dàng mà lại thơ mộng biết bao: “Trên mặt đầm sen quanh co uốn khúc là những tán lá sen san sát. Lá sen nhô lên mặt nước rất cao, như là váy của nàng vũ nữ yêu kiều” Những bông sen màu trắng xinh đẹp, yêu kiều, hồn nhiên lốm đốm tô điểm, nổi bật trên những lớp lá sen: “Có bông vừa dịu dàng hé nở, có bông còn e thẹn chúm chím, chúng như những hạt ngọc châu, lại như những cánh sao trên bầu trời đêm thăm thẳm, hoặc lại như những cô gái xinh đẹp vừa tắm xong”. Một làn gió nhẹ nhàng vô tình thổi qua, đưa hương thơm của những bông sen tỏa khắp đất trời, mùi hương được nhà thơ tinh tế mà khéo léo so sánh với “tiếng hát trên tòa nhà cao tầng từ xa vọng tới” qua đó đã làm nổi bật mùi hương thơm ngát, khiến cho độc giả càng thêm ấn tượng với những bông hoa sen xinh tươi. Lớp sương mỏng nhẹ phủ trên tán lá và cánh hoa làm cho chúng như mới được “tắm gội bằng sữa bò” hay “lại như được bao trùm trong giấc mộng bằng dải lụa mỏng” làm cho cảnh sắc đầm sen thêm thơ mộng làm sao. Vầng trăng đầy đặn, vẹn tròn là vậy, nhưng đôi khi vẫn bị những lớp mây trắng bao phủ, làm nó chẳng được sáng tỏ cho lắm. Nhưng như vậy lại khiến tác giả rất vừa ý, chỉ cần chợp mắt lạ chút thôi, cũng khiến ông rất dễ chịu và thỏa mãn. Với những tia sáng le lói của mình, ánh trăng xuyên thấu chiếu vào mọi vật: “Ánh trăng xuyên qua kẽ lá từ trên những rặng cây cao rọi xuống, bóng lá cây màu đen loang lổ từng lớp trông như ma; hình bóng của những cành liễu thưa thớt, cong cong, như vẽ lên mặt lá sen” tuy “Ánh trăng trên đầm sen không đồng đều, thế nhưng giữa ánh sáng và hình bóng tạo nên một giai điệu hài hoà, như bản nhạc vi-ô-lông (violin) nổi tiếng”. Thật là một khung cảnh trữ tình và thơ mộng biết bao, cảnh và trăng hòa quyện với nhau, tạo nên một khoảnh khắc làm rung động lòng người.
- Cái tôi trong tùy bút, tản văn là yếu tố thể hiện cảm xúc, suy nghĩ riêng của tác giả qua văn bản. Thông thường, có thể nhận biết cái tôi ấy qua các từ nhân xưng ngôi thứ nhất. Trong bài: Khung cảnh buổi đêm yên tĩnh mở ra “Vầng trăng đang từ từ nhô lên, đã không còn nghe thấy tiếng nô đùa của bọn trẻ chơi trên đường cái bên ngoài bức tường” trong khoảnh khắc dịu êm như thế, nhưng dường như nhân vật trữ tình dường như đang có nỗi tâm sự gì đó mà “cảm thấy trong lòng bồn chồn không yên”. Trong khi ra ngoài hóng mát, tác giả bỗng nhớ tới đầm sen mà mình vẫn thường đi qua, chắc hẳn trong đêm trăng tròn đầy như thế này, đầm sen ấy cũng sẽ đẹp lắm. Một mình ông dạo bước trên con đường quen thuộc, giờ đây tác giả cảm thấy bản thân như đang: “ Thoát khỏi bản thân vào lúc bình thường, như bước vào một thế giới khác hẳn”. Trong giờ phút thanh bình ấy, khi được tản bộ dưới vầng trăng sáng, chẳng có điều gì làm sáo động tâm hồn, tác giả cảm thấy mình đang được tự do. Giờ đây mới chính là lúc thích hợp nhất để có thể tận hưởng trọn vẹn hương vị của đất trời, hương sắc của thiên nhiên trong đêm trăng sáng.