Câu hỏi/bài tập:
Năm 1895, nhà vật lí người Đức Wihelm Conrad Rontgen (Quiu-ham Con-ra Rơn-ghen) (1845-1923) (Hình 5.1) đã tìm ra một loại tia đặc biệt có khả năng đâm xuyên qua vật thể, giúp ta quan sát được cấu trúc của một số cơ quan trong cơ thể (như xương bàn tay trong Hình 5.2a) mà không cần phẫu thuật. Tia đặc biệt đó được gọi là tia X, kỹ thuật chụp ảnh bằng tia X được gọi là kỹ thuật chụp ảnh X-quang. Ngoài ra, để hỗ trợ quá trình chẩn đoán bệnh của bác sĩ được nhanh chóng và chuẩn xác, xương và các mô của cơ thể có thể được chụp bằng kỹ thuật cắt lớp (CT- Computer Tomgraphy) (Hình 5.2b). Vậy tia X có những tính chất gì và nguyên tắc cơ bản của kỹ thuật chụp CT là gì?
Vận dụng lí thuyết về tia X, chụp X-quang, chụp cắt lớp
Tính chất cơ bản của tia X:
- Có bản chất là sóng điện từ nên có thể truyền trong chân không.
- Không mang điện tích vì thế không bị lệch trong điện trường và từ trường.
- Mang năng lượng cao, do đó có khả năng đâm xuyên mạnh. Tia X có thể đâm xuyên qua tấm nhôm dày vài cm, nhưng lại bị cản lại bởi lớp chì dày vài mm. Do đó, người ta thường dùng chì để làm vật liệu che chắn tia X.
Advertisements (Quảng cáo)
- Có tác dụng mạnh lên kính ảnh, làm ion hoá không khí.
- Có tác dụng làm phát quang một số chất.
- Có tác dụng sinh lí mạnh: huỷ diệt tế bào, diệt vi khuẩn,…
Nguyên tắc cơ bản của kỹ thuật chụp CT:
- Trong kỹ thuật chụp CT, máy tính được sử dụng để điều khiển chuyển động quét của nguồn phát tia X và tái tạo hình ảnh của vùng cơ thể cần chẩn đoán.
- Hai bộ phận quan trọng nhất của máy chụp CT, gồm:
+ Ống phát tia X để phát ra chùm tia X có dạng rẻ quạt 30º - 60º . Ống tia x được gắn vào mâm quay để có thể quay 360º quanh vùng cơ thể cần chụp của bệnh nhân.
+ Hàng trăm đầu dò được ghép liên tiếp nhau trên một vòng tròn quỹ đạo của ống tia X để ghi nhận chùm tia X sau khi xuyên qua cơ thể bệnh nhân.
- Để chuẩn bị chụp CT, bệnh nhân được nằm trên bàn trượt và đưa vào trong máy chụp. Trong quá trình chụp, ống phát tia X quay xung quanh bệnh nhân. Các chùm tia X sau khi xuyên qua cơ thể bệnh nhân được ghi nhận bởi hệ thống đầu dò tia X. Dữ liệu thu được từ hệ thống đầu dò tạo ra một loạt ảnh X-quang hai chiều ở nhiều góc độ khác nhau. Những dữ liệu này được chuyển đến hệ thống máy tính để xử lí và hiển thị chúng thành nhiều lớp khác nhau của vùng cần chụp.