Bài tập 1: Bài Khái quát văn học Việt Nam từ Cách mạng tháng Tám 1945 đến hết thế kỉ XX (Ngữ văn 12, Tập 1) là một văn bản khoa học. Hãy nhận xét về văn bản đó trên các phương diện (SGK)
a. Những nội dung khoa học được trình bày trong văn bản Khái quát văn học Việt Nam từ Cách mạng tháng Tám 1945 đến hết thế kỉ XX gồm:
- Những tiền đề phát triển khoa học.
- Các giai đoạn phát triển và thành tựu qua mỗi giai đoạn.
- Những đặc điểm chung về nội dung và nghệ thuật.
b. Văn bản thuộc ngành khoa học nghiên cứu văn học, thuộc loại khoa học giáo khoa.
c. Những nét riêng của văn bản giáo khoa: văn bản được chia thành các phần cụ thể phù hợp với nhiệm vụ giáo dục.
d. Đặc điểm dạng viết của ngôn ngữ trong văn bản dễ nhận thây là ở hệ thống các đề mục, hệ thống các thuật ngữ và từ ngữ khoa học.
Bài tập 2: Giải thích và phân biệt từ ngữ khoa học với từ ngữ thông thường qua các ví dụ (SGK).
Sự khác nhau giữa những từ ngữ thông thường với từ ngữ khoa học:
Advertisements (Quảng cáo)
- Từ ngữ khoa học: chính xác, có tính trí tuệ, chứa đựng quan niệm của chuyên ngành khoa học, có tính khái quát, tính trừu tượng và tính hệ thống.
- Từ ngữ trong lời nói hàng ngày: cụ thể, sinh động, hồn nhiên, giàu sắc thái biểu cảm.
(Dựa vào gợi ý trên, HS giải thích các từ: từ điển, đường thẳng, mặt phẳng, đoạn thẳng, góc, đường tròn, góc vuông... với hai phương diện: thuật ngữ khoa học và từ ngữ thông thường).
Bài tập 3: Tìm các thuật ngữ khoa học và phân tích tính lí trí, logic của phong cách ngôn ngữ khoa học trong đoạn văn:
- Thuật ngữ khoa học trong đoạn (ngành khảo cổ): di chỉ xưởng.
- Tính lí trí thể hiện ở luận điểm khái quát đúng đắn (câu đầu) và những dẫn chứng chính xác (các câu sau).
- Tính logic thể hiện ở lập luận chặt chẽ, có luận điểm, luận cứ, luận chứng xác thực.
Bài tập 4: Viết đoạn văn với yêu cầu của văn phong ngôn ngữ
HS có thể tham khảo bài viết, đoạn văn khoa học (như các bài văn mẫu, bài viết khoa học...) Hãy tập viết theo một chủ thể nào đó do mình tự chọn, sau đó chỉ ra các đặc điểm về phong cách ngôn ngữ khoa học, khác với lời nói hàng ngày như thế nào?