Chuẩn bị
Nhớ lại một kỉ niệm tuổi thơ với người thân của em.
Chú ý lựa chọn kỉ niệm phù hợp, phục vụ cho việc đọc hiểu
- Kỉ niệm ở với ông bà khi ở quê lúc còn nhỏ
- Kỉ niệm đáng nhớ khi sống bên anh chị em hồi nhỏ
- Kỉ niệm hạnh phúc khi sống bên gia đình
Cách #:
Kỉ niệm tuổi thơ với người thân của em là: mùa hè được về nhà ông bà ngoại chơi, được theo mẹ đi chợ quê, theo bố đi thả diều, cùng ông chăm sóc cây cối trong vườn,…
Trải nghiệm cùng VB 1
Lời dặn cháu thể hiện điều gì về bà?
Xác định lời dặn của bà nói với người cháu và rút ra nhận xét
- Cuộc sống càng khó khăn, cảnh ngộ càng ngặt nghèo, nghị lực của bà càng bền vững, tấm lòng của bà càng mênh mông. Qua đó, ta thấy hiện lên một người bà cần cù, nhẫn nại và giàu đức hi sinh. Dù cho ngôi nhà, túp lều tranh của hai bà cháu đã bị đốt nhẵn, nơi nương thân của hai bà cháu nay đã không còn, bà dù có đau khổ thế nào cũng không dám nói ra vì sợ làm đứa cháu bé bỏng của mình lo buồn. Bà cứng rắn, dắt cháu vượt qua mọi khó khăn. Bà không muốn đứa con đang bận việc nước phải lo lắng chuyện nhà. Điều đó ta có thế thấy rõ qua lời dặn của bà: “Mày có viết thư chở kể này kể nọ / Cứ báo nhà vẫn được bình yên!”. Lời dặn của bà nôm na giản dị nhưng chất chứa biết bao tình. Gian khổ, thiếu thốn, bao nỗi nhớ thương con bà đều phải nén vào trong lòng đế yên lòng người nơi tiền tuyến.
→ Hình ảnh người bà không chỉ còn là người bà của riêng cháu mà còn là một biểu tượng rõ nét cho những người phụ nữ Việt Nam giàu đức hi sinh, thương con quý cháu.
Cách #:
Thể hiện bà là một người bà tần tảo, dịu dàng, giàu yêu thương và luôn quan tâm đến con cháu nhưng đồng thời cũng thể hiện bà là người mạnh mẽ, kiên cường và bất khuất.
Trải nghiệm cùng VB 2
Hình ảnh bếp lửa trong khổ thơ này có gì khác so với các khổ thơ trên?
Đọc kĩ nội dung của 4 câu thơ cuối và rút ra nhận xét
Hình ảnh “bếp lửa” ở các khổ trước là tượng trưng cho sự tần tảo, đức hi sinh của người bà, là tình yêu thương về gia đình, về quê hương. Còn hình ảnh “bếp lửa” ở khổ thơ này thể hiện về ước mơ, hi vọng, ngọn lửa thắp lên tương lai cho người cháu.
Cách #:
Hình ảnh “bếp lửa” ở khổ thơ này thể hiện về ước mơ, hi vọng, ngọn lửa thắp lên tương lai cho người cháu.
Suy ngẫm và phản hồi 1
Phân tích mối quan hệ giữa hình ảnh bếp lửa và hình ảnh bà trong bài thơ. Hình ảnh bếp lửa có sự thay đổi như thế nào qua các khổ thơ?
Xác định hình ảnh bếp lửa và hình ảnh bà. Tìm điểm khác nhau hình ảnh bếp lửa qua từng khổ.
|
Khổ thơ |
Hình ảnh bếp lửa |
Hình ảnh bà |
|
Khổ 1 |
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nồng đượm |
Xuất hiện gián tiếp qua lời bộc lộ của cháu |
|
=> Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cảm xúc và hồi ức của người cháu |
||
|
Khổ 2 |
Mùi khói, khói hun Xuất hiện gián tiếp qua hình ảnh khói |
|
|
=>Bếp lửa gắn với một thời kỳ khó khăn của dân tộc |
||
|
Khổ 3 |
Nhóm lửa Nhóm bếp lửa |
“Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế” - “Cháu ở cùng bà bà bảo cháu nghe” - “Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học”… Người bà: Tảo tần, đảm đang, giàu đức hi sinh, yêu thương và hết mực chăm sóc cháu |
|
=> Bếp lửa gắn với những năm tháng sống cùng bà |
||
|
Khổ 4 |
Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh Cứ bảo rằng nhà vẫn được bình yên |
|
|
=> Người bà: Mạnh mẽ, vững tin, đức hi sinh, sự nhẫn nại là chỗ dựa vững vàng cho cháu |
||
|
Khổ 5 |
Bếp lửa Một ngọn lửa Một ngọn lửa |
Bà nhen Bà luôn ủ sẵn |
|
=> Ngọn lửa bà nhen: chứa đựng những hy vọng, niềm tin của bà truyền cho cháu.
|
||
|
Khổ 6
|
Nhóm bếp lửa Nhóm Ôi kì là và thiêng liêng – bếp lửa |
lận đận nắng mưa Thói quen dậy sớm → Hình ảnh của người phụ nữ Việt Nam giàu đức hi sinh. → Bà không chỉ nhóm bếp lửa – công việc khởi đầu của một ngày mà còn làm công việc khởi đầu cho một đời, một tâm hồn – nhóm lên những yêu thương, suy nghĩ đầu tiên về cuộc đời, về con người trong tâm hồn đứa cháu. Người bà cũng là người nhóm lửa, giữ lửa, và truyền lửa cho các thế hệ - ngọn lửa của sự sống, niềm yêu thương, tin tưởng. |
|
Bếp lửa ấy luôn hiện diện cùng bà – với vẻ đẹp tần tảo, nhẫn nại và đầy yêu thương → nhớ về bếp lửa, nhớ về bà, nhớ về cội nguồn |
||
|
Khổ 7 |
Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa? |
|
|
? Hình ảnh bà đã hoàn quyện cùng hình ảnh bếp lửa. Nhớ về bếp lửa cũng là nhớ về bà, nhớ về quê hương, cội nguồn, nơi lưu giữ những kí ức của tuổi thơ.
|
||
Cách #:
- Mối quan hệ giữa hình ảnh bếp lửa và hình ảnh bà trong bài thơ là mối quan hệ gắn bó và bổ sung cho nhau. Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cảm xúc về bà, về những hồi ức đẹp đẽ của tuổi thơ, về tình bà cháu.
- Hình ảnh bếp lửa có sự thay đổi qua các khổ thơ là:
+ Khổ 1: thể hiện sự tần tảo sớm hôm, chịu thương, chịu khó của người bà.
+ Khổ 3: ngọn lửa của niềm tin và sự sống, của tình yêu thương gia đình và đất nước vô bờ bến.
+ Khổ 4: thể hiện biết bao ước mơ, hi vọng về tương lai. Ngọn lửa thắp lên tương lai cho người cháu.
Suy ngẫm và phản hồi 2
Nêu một số biện pháp tu từ được sử dụng trong bài thơ và làm rõ hiệu quả của chúng.
Xác định biện pháp tu từ trong bài và nêu tác dụng
- Khổ 1:
+ Điệp ngữ “một bếp lửa „ được nhắc lại hai lần gợi hình ảnh bếp lửa quen thuộc, gần gũi trong mỗi gia đình Việt Nam
+ Ẩn dụ “nắng mưa „ gợi những gian khó, vất vả của cuộc đời bà
- Khổ 3:
Advertisements (Quảng cáo)
+ Điệp từ “tu hú „ lặp lại 4 lần gợi không gian đồng quê mông mông nhưng buồn vắng, gợi những kỉ niệm bên bà.
- Khổ 5:
+ Hình ảnh ẩn dụ ngọn lửa: tượng trưng cho ánh sáng, tình yêu trong lòng bà. Bà không chỉ là người nhóm lửa, bà còn là người giữ lửa, truyền lửa.
+ Điệp ngữ “một ngọn lửa „ gợi ý nghĩa của sự sống dai dẳng, bất diệt của niềm tin, của tình yêu bà dành cho cháu.
+ Điệp từ "nhóm” được nhắc lại 4 lần. Từ "nhóm” vừa mang nghĩa thực, vừa mang nghĩa ẩn dụ.
- Nghĩa thực: nhóm là hành động đun nấu thức ăn.
- Nghĩa ẩn dụ: bà nhóm lên tình yêu, truyền hơi ấm, khởi dậy những kí ức tuổi thơ trong cháu.
Cách #:
- Cụm từ “một bếp lửa” lặp lại hai lần.
=> Cụm từ được đặt ở đầu hai dòng thơ mang đến âm hưởng ngân vang, sâu lắng và nhấn mạnh rằng hình ảnh bếp lửa có ý nghĩa đặc biệt, luôn khắc sâu trong tâm hồn nhân vật trữ tình.
- Điệp từ “trăm”, “có” kết hợp cùng thủ pháp liệt kê.
=> Nhằm diễn tả sự thay đổi, tìm thấy những niềm vui mới của người cháu. Thế nhưng, giữa thế giới bộn bề rộng lớn, cháu vẫn không bao giờ quên đi hình ảnh bà gắn với bếp lửa, những kỉ niệm thời sống bên bà, từng bài học mà bà dạy dỗ...
- …
Suy ngẫm và phản hồi 3
Sự kết hợp giữa yếu tố biểu cảm và miêu tả, tự sự trong văn bản có tác dụng gì?
Xác định khổ thơ có chứa các yếu tố miêu tả, biểu cảm, tự sự trong bài
- Khổ 1: Tự sự + biểu cảm
- Khổ 2: Tự sự + biểu cảm + miêu tả
- Khổ 3: Tự sự + biểu cảm
- Khổ 4: Tự sự + biểu cảm
- Khổ 5+ 6: Miêu tả + biểu cảm
- Khổ 7: Biểu cảm
- Sự kết hợp ba yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm trong bài thơ nêu bật hiện thực, khó khăn thiếu thốn của tuổi thơ người cháu khi sống bên bà. (tả bếp lửa chờn vờn, cảnh đói,…) Qua đó thấy được hình ảnh bà hiện lên trong tâm trí người cháu là hình ảnh bà tần tảo sớm hôm, chăm sóc cháu, bộc lộ cảm xúc trực tiếp yêu thương bà của tác giả
? Hồi tưởng lại kỉ niệm, tình cảm ấy, những hình ảnh sự việc trở nên giàu sức gợi, có sức truyền mạnh mẽ, sự sinh động, cụ thể, giàu tính triết lí sâu xa
Cách #:
- Sự kết hợp giữa yếu tố biểu cảm với miêu tả, tự sự trong văn bản giúp cho văn bản:
+ Làm cho câu chuyện trở nên sinh động, sâu sắc hơn.
+ Giúp thể hiện được thái độ, tình cảm của nhân vật trong bài thơ trở nên ý nghĩa, gần gũi hơn.
+ …
Suy ngẫm và phản hồi 4
Xác định mạch cảm xúc và cảm hứng chủ đạo của văn bản
Đọc kĩ văn bản
- Mạch cảm xúc của bài thơ rất tự nhiên, đi từ hồi tưởng đến hiện tại, từ kỉ niệm đến suy ngẫm: hình ảnh bếp lửa gợi về những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà tám năm ròng, làm hiện lên hình ảnh bà với bao vất vả và tình yêu thương trìu mến dành cho đứa cháu; từ kỉ niệm, đứa cháu nay đã trưởng thành suy ngẫm và thấu hiểu về cuộc đời bà, về lẽ sống giản dị mà cao quý của bà; cuối cùng, người cháu muốn gửi niềm nhớ mong về bà.
- Nhà thơ Bằng Việt lúc này đang ở xa quê hương, sinh sống và học tập tại nước ngoài. Mỗi buổi dậy sớm đi học, Bằng Việt hay nhớ đến khung cảnh một bếp lửa thân quen, nhớ lại hình ảnh bà nội lụi cụi dậy sớm nấu nồi xôi, luộc củ khoai củ sắn cho cả nhà”.
Trong hoàn cảnh đó nhà thơ Bằng Việt nhớ lại thói quen bao nhiêu năm của bà; những kỷ niệm ấu thơ như một cuốn phim cứ lần lần hiện lại, từ những năm nhà còn nhỏ xíu, đi tản cư kháng chiến, rồi xa hơn nữa, là thời cả gia đình ông từ Huế đi ra Bắc trên chuyến tàu gần như cuối cùng trước thời tiêu thổ kháng chiến.
? Tất cả những điều đó đã gợi cảm hứng cho nhà thơ Bằng Việt viết nên bài thơ “Bếp lửa”.
Cách #:
- Mạch cảm xúc của văn bản: đi từ quá khứ đến hiện tại, từ kỉ niệm đến suy ngẫm theo dòng hồi tưởng.
- Cảm hứng chủ đạo của văn bản: Tình cảm yêu thương của người cháu đối với người bà tần tảo, hi sinh vì gia đình.
Suy ngẫm và phản hồi 5
Hãy chỉ ra một vài nét đặc sắc về kết cấu của bài thơ.
Dựa vào tri thức ngữ văn đã học
- Thể thơ: 8 chữ kết hợp 7 chữ, 9 chữ
- Bố cục:
+ Phần 1 (Khổ 1): Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cảm xúc
+ Phần 2 (Khổ 2,3,4,5): Hình ảnh bếp lửa gắn liền với những kỉ niệm thân thương bên bà
+ Phần 3 (Khổ 6): Những suy ngẫm của nhà thơ về cuộc đời người bà và về bếp lửa
+ Phần 4 (Khổ 7):Nỗi nhớ bà, nhớ bếp lửa trong tiềm thức của nhà thơ
Cách #:
- Thơ tự do: 8 tiếng/ câu
- Gieo vần: Vần chân và vần liền - theo cặp câu.
- Kết hợp nhuần nhuyễn giữa biểu cảm với miêu tả, tự sự và bình luận.
=> Góp phần thể hiện lòng kính yêu trân trọng và biết ơn của người cháu đối với bà và cũng là đối với gia đình, quê hương, đất nước.
Suy ngẫm và phản hồi 6
Theo em, tác giả muốn gửi đến người đọc thông điệp gì qua văn bản này?
Học sinh nắm được nội dung cơ bản của bài từ đó thấy được thông điệp tác giả gửi gắm trong bài thơ.
Gia đình là cội nguồn của sức mạnh và chú trọng cuộc sống bình dị. Tác giả muốn nhấn mạnh rằng trong cuộc sống đầy bộn bề, gia đình và những khoảnh khắc đơn giản như nấu ăn có thể mang lại hạnh phúc và sự thỏa mãn. Bài thơ này thể hiện lòng biết ơn và trân trọng những điều tưởng chừng như bình thường nhưng lại quý báu.
Cách #:
- Tác giả muốn gửi đến thông điệp qua văn bản là:
+ Phải biết trân trọng tình cảm và yêu thương những người thân xung quanh ta.
+ Yêu thương gia đình, quê hương và đất nước.
+ …
Suy ngẫm và phản hồi 7
Bài thơ thể hiện tư tưởng gì? Các động từ nhóm, nhen và hình ảnh bếp lửa đã góp phần như thế nào vào việc thể hiện tư tưởng đó?
Tìm các câu thơ có chứa động từ nhóm, nhen, hình ảnh bếp lửa và nêu cảm nhận
Từ “nhóm” là động từ được lặp lại bốn lần trong khổ thơ thứ sáu và mang nhiều ý nghĩa khác nhau.
- Từ “nhóm” trong “nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm” được sử dụng với nghĩa gốc thể hiện hành động làm cho lửa bén tạo ra nhiệt, để đun nấu, đây là bếp lửa thực tế, có thể cảm nhận bằng thị giác, xúc giác.
- Ba từ “nhóm” còn lại mang ý nghĩa ẩn dụ.
• Người bà khơi dậy trong lòng đứa cháu những yêu thương, kí ức đẹp có giá trị trong lòng bà đã nhóm lên, đã khơi dậy niềm yêu thương, những kí ức đẹp, có giá trị trong cuộc đời mỗi người.
• Bà là người truyền hơi ấm, tình yêu thương, khơi dậy trong lòng đứa cháu những điều tốt đẹp về tình cảm gia đình, niềm lạc quan với cuộc sống.
• Hình ảnh bếp lửa cũng từ đó in đậm, làm sống dậy những kỉ niệm tuổi thơ trong lòng đứa cháu, nhắc nhở đứa cháu nhớ về nguồn cội, về quê hương.
- Bếp lửa bà nhen lên mỗi sớm mỗi chiều nay đã thành ngọn lửa. Qua thời gian, năm tháng, qua chiến tranh đói khổ, bếp lửa ấy chưa bao giờ tắt. Bởi nó không chỉ được nhen lên bằng nhiên liệu củi rơm mà từ lòng bà "luôn ủ sẵn”- bà đã nhen lên ngọn lửa của chính lòng mình.
=> Bởi vậy, từ bếp lửa đến ngọn lửa với ý nghĩa trừu tượng khái quát, khẳng định sự bất diệt của ngọn lửa- ngọn lửa niềm tin tình thương trong lòng bà. Hình ảnh bà lung linh trong ngọn lửa hồng, lồng lộng trong tâm tưởng người cháu. Trong cảm nhận của nhà thơ không chỉ là người nhóm lửa, người giữ lửa mà còn là người truyền lửa- ngọn lửa của sự sống, của niềm tin cho thế hệ mai sau. ( Tư tưởng)
Cách #:
- Bài thơ thể hiện tư tưởng về tình cảm bà cháu, tình yêu quê hương, đất nước.
- Các động từ “nhóm”, “nhen” góp phần thể hiện thái độ nâng niu, trân trọng trong tình cảm của hai bà cháu; đặc biệt hình ảnh “bếp lửa” đã thể hiện tình yêu và hi vọng về một tương lai tươi đẹp.
Suy ngẫm và phản hồi 8
Viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) thể hiện tình cảm với người có ảnh hưởng lớn đối với em.
Nêu suy nghĩ của em
Quê hương, gia đình đối với mỗi người chắc ai cũng có một hình ảnh đọng sâu trong tâm tưởng nhất là những lúc cách xa. Với tôi, hình ảnh đậm sâu nhất chính là người bà của mình. Một người bà tần tảo sớm hôm, yêu thương hết mực tôi, chăm sóc tôi từ khi còn nhỏ. Thuở thơ bé vụng dại, tôi không sống cùng bố mẹ mà chỉ sống với người bà của mình. Bà là người đã nuôi tôi trong suốt những năm tháng khó khăn, dạy tôi học, hướng tôi tới những điều hay lẽ phải. Giờ tôi đã trưởng thành, lớn khôn, có cuộc sống đủ đầy nhưng lúc nào cũng có nỗi nhớ thường trực về bà của mình. Bà – chỗ dựa vững chắc cho cả tuổi thơ, biết ơn những điều bà dành cho tôi.
Cách #:
Mỗi khi ai hỏi em rằng: Người phụ nữ mà em yêu thương nhất trên đời này là ai thì em luôn không chút ngần ngại trả lời rằng: Người đó chính là mẹ. Mẹ của em là một nhà nội trợ. Công việc mỗi ngày của mẹ chính là nấu cơm, dọn dẹp nhà cửa và chăm sóc mọi người. Nghe thì đơn giản như vậy, nhưng nó thực sự rất vất vả. Mỗi ngày mẹ đều dậy từ rất sớm, và đến khuya mới đi ngủ. Tất nhiên, là mẹ cũng chẳng có ngày nghỉ nào cả. Vậy mà, trên khuôn mặt mẹ, lúc nào cũng là nụ cười tươi rạng rỡ và ánh mắt tràn đầy tình yêu thương nồng đượm cho em và gia đình. Tình yêu của mẹ dành cho em, thể hiện qua những món ăn ngon, chiếc áo trắng tinh thơm tho, chiếc chăn bông ấm áp… Và hơn cả, là những lời động viên, sự tin tưởng, ủng hộ vô điều kiện từ hậu phương vững chắc. Có lẽ chính vì thế, mà em yêu thương mẹ của mình rất nhiều. Tình yêu thương ấy sống trong từng giọt máu, từng tế bào, từng hơi thở. Mỗi khi phải xa mẹ, dù chỉ là một ngày, em cũng nhớ mẹ rất nhiều. Lúc nào, em cũng muốn được ở cạnh mẹ, được mẹ ôm vào lòng, vuốt ve mái tóc và thủ thủ những điều nhỏ nhặt. Thế nên, mỗi ngày em đều cố gắng học tập và phấn đấu trở thành một đứa con ngoan, để được thấy nụ cười hạnh phúc trên gương mặt mẹ.