I. ĐỀ BÀI THAM KHẢO
1. Hãy ghi lại những cảm nghĩ chân thực của anh (chị) về một trong các sự việc, hiện tượng hoặc con người sau: Những ngày đầu tiên bước vào trường trung học phổ thông.
- Thiên nhiên và đời sống của con người trong thời khắc chuyển mùa (sang thu, sang đông hoặc sang xuân,…).
- Một người thân yêu nhất của anh (chị) : cha, mẹ, anh, chị hoặc bạn,…
2. Nêu cảm nghĩ sâu sắc nhất về một câu chuyện mà anh (chị) đến nay vẫn không thể nào quên (ví dụ :Chuyện người con gái Nam Xương, Chiếc lược ngà, Bố của Xi-mông,…).
3. Phát biểu cảm nghĩ của anh (chị) về một bài thơ hoặc một nhà thơ mà anh (chị) yêu thích.
II. HƯỚNG DẪN CHUNG
1. Ôn lại những kiến thức và kĩ năng :
- Về làm văn đã được học trong chương trình THCS, chú ý về văn biểu cảm và nghị luận.
- Về tiếng Việt : về câu, các biện pháp tu từ,…
2. Quan sát, tìm hiểu và tìm cách diễn đạt những xúc cảm, suy ngẫm về những hiện tượng quen thuộc, gần gũi trong đời sống.
3. Đọc lại những tác phẩm văn học yêu thích :
- Tìm hiểu lại một lần nữa những nội dung cơ bản và những đặc sắc nghệ thuật của các tác phẩm (hoặc đoạn trích).
- Ghi lại những cảm nghĩ của mình về toàn bộ hoặc về một mặt, một khía cạnh nào đó trong tác phẩm (hoặc đoạn trích).
- Xem lại những kiến thức và kĩ năng làm bài văn biểu cảm và văn nghị luận trong chương trình THCS.
III. GỢI Ý CÁCH LÀM CÁC ĐỀ BÀI CỤ THỂ
Đề 1: Cảm nghĩ về ngày đầu tiên bước vào trường THPT.
Với đề bài này, học sinh cần nêu được các ý sau:
(A) Mở bài : Giới thiệu và nêu cảm nghĩ chung về niềm vui, niềm hạnh phúc khi được trở thành một học sinh THPT.
(B) Thân bài :
- Cảm nghĩ khi mới đặt chân đến trường :
+ Khung cảnh trường (rộng rãi, khang trang, sạch sẽ, có nhiều bồn hoa, cây cảnh đẹp…).
+ Những khuôn mặt mới (thày cô, bạn bè – cảm giác xa lại nhưng lại có một sợi dây gắn bó gần gũi, vô hình).
- Cảm nghĩ về buổi chào cờ đầu tiên :
+ Lời thầy Hiệu trưởng (dõng dạc, nghiêm trang, đầy giục giã).
+ Lời phát biểu cảm nghĩ của một học sinh mới (gây ra niềm xúc động chung ra sao?).
- Cảm nghĩ về buổi học đầu tiên : Mới đầu còn đôi chút lạ lẫm, ngượng ngùng nhưng cả lớp hòa nhập nhanh và hào hứng như lúc còn là học sinh lớp 9; buổi học qua nhanh nhưng có nhiều ấn tượng.
(C) Kết bài :
- Cảm giác vui vẻ bâng khuâng
- Trong lòng dấy lên một niềm tin yêu phơi phới vào tương lai.
Đề 2 : Cảm nghĩ về : Thiên nhiên và đời sống của con người trong thời khắc chuyển mùa (sang thu, sang đông, sang xuân hoặc sang hè)
Nội dung bài làm văn này phụ thuộc vào việc người viết chọn thời khắc chuyển mùa là lúc nào. Mỗi khoảnh khắc giao mùa lại có những dấu hiệu riêng rất đặc trưng. Theo đó nó cũng mang một giá trị thẩm mỹ riêng. Điều quan trọng là bài làm cần nêu được những nét tinh tế ấy.
Có thể tham khảo một dàn ý khái quát chung cho loại đề này:
Advertisements (Quảng cáo)
(A) Mở bài :
- Mỗi mùa có một nét đẹp riêng và người ta thường hay xao xuyến nhất ấy là vào lúc giao mùa.
- Thời khắc ấy thường diễn ra những biến đổi tinh vi không chỉ ở thế giới của thiên nhiên mà còn ở cả thế giới của con người.
- Với tôi khoảnh khắc giao mùa từ hè sang thu (từ đông sang xuân, xuân sang hạ…) để lại nhiều ấn tượng và gợi niềm say mê hơn cả.
(B) Thân bài :
- Cảm nghĩ về thiên nhiên:
+ Nêu các dấu hiệu giao mùa (ví dụ mùa hè sang mùa thu: khí trời mát mẻ, ban đêm trời se lạnh không đủ rét để mặc một chiếc áo mùa đông nhưng lạnh đủ để người ta cảm thấy rùng mình, hoa cúc trong các vườn đua nhau nở, sen trong các ao úa tàn…)
+ Cảm giác của bản thân trước các dấu hiệu chuyển mùa của thiên nhiên (vui, buồn, nhớ nhung về một kỉ niệm tuổi thơ nào đó chẳng hạn…)
- Cảm nghĩ về đời sống con người:
+ Nhịp điệu cuộc sống thay đổi ra sao?(ồn ã, sôi động hay tẻ nhạt)
+ Con người: Vui tươi, phấn khởi, hào hứng đợi chờ (sang xuân) hay thu mình lại, buồn hơn, suy tư hơn(thu sang đông)…
(C) Kết bài :
Tóm lại, khoảnh khắc giao mùa là những đợt “trở mình” rất duyên của trời đất.
Cảm nhận những biến chuyển lúc giao mùa ấy giúp ta mài sắc những giác quan, giúp tâm hồn ta sinh động và tinh tế hơn lên.
* Lưu ý: Để làm tốt đề bài này có thể tham khảo thêm ý từ một số bài thơ như: Sang thu của Hữu Thỉnh, Chợ tết của Đoàn Văn Cừ, Đây mùa thu tới của Xuân Diệu, ba bài thơ thu của Nguyễn Khuyến…
Đề 3: Cảm nghĩa về một người thân yêu nhất của anh (chị):
Cảm nghĩ về mẹ, cha, bạn bè…đều có thể xây dựng một bố cục bài viết giống nhau, chỉ khác nội dung các ý. Dưới đây là một dàn bài nêu cảm nghĩ về mẹ.
(A) Mở bài :
- Chọn một câu ca dao, câu nói, câu hát…về mẹ để vào đề (mở bài gián tiếp):
"Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra”.
“Tình mẹ bao la như biển thái bình dạt dào…”.
- Tình mẹ như núi cao, biển rộng, sông sâu. Mẹ lớn lao mà gần gũi và yêu thương biến mấy. Mẹ không chỉ là tuổi thơ với những câu hát ru ngọt ngào êm ả mà mẹ còn là cây cao bóng cả che chở cho suốt cuộc đời bé nhỏ của con.
(B) Thân bài :
- Miêu tả những nét ấn tượng về vẻ bề ngoài của mẹ (dáng người, khuôn mặt, đôi mắt, đôi tay …). Tất cả gợi lên những ấn tượng của em về mẹ: mẹ hiền hoà, thân thiết và giàu yêu thương.
- Cảm nhận chung về cuộc sống và công việc hàng ngày của mẹ: mẹ đảm đang tháo vát, dù bận trăm công ngàn việc (việc đồng áng hay việc cơ quan), mẹ vẫn chăm chút lo lắng chu đáo cuộc sống của cả gia đình (lo bữa ăn, giấc ngủ, lo cho con cái học bài…). Cuộc sống của mẹ bình thường và rất giản đơn nhưng có là một sự hi sinh cao cả.
- Những tình cảm riêng của mẹ đối với em: Là con út em được chiều chuộng chăm bẵm nhiều hơn. Nhưng ngoài ra mẹ còn dạy bảo rất nhiều. Và hơn thế chính mẹ là tấm gương sáng về cách ứng xử giao tiếp, về nghị lực để chúng em noi theo.
- Lời tự nhủ của bản thân: Cố gắng học tập để làm hài lòng cha mẹ. Làm nhiều việc tốt để xứng đáng với những gì mẹ đã hi sinh cho cả gia đình.
(C) Kết bài :
+ Mẹ là nguồn vui là ánh sáng diệu kì soi đường cho cuộc đời của mỗi chúng ta.
+ Mẹ là nghị lực để ta phấn đấu.
Đề 4: Nêu cảm nghĩ nổi bật nhất về một câu chuyện mà anh (chị) đến nay vẫn không thể nào quên như: Chuyện người con gái Nam Xương, Chiếc lược ngà, Bố của Xi- mông…
Với loại đề này, thường phải căn cứ vào những nét nổi bật về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm để nêu cảm nghĩ tránh những kể lể lan man, xa đề.