1. Cảm xúc bao trùm cua nhà thơ trong bài thơ là niềm xúc động thiêng liêng, tấm lòng thành kính thiết tha biết ơn, vừa tự hào vứa xót xa, thương cảm.
Mạch vận động cùa cảm xúc được biểu hiện theo trình tự của cuộc vào lăng viếng Bác. Cảm xúc bắt đầu từ cảnh bên ngoài lãng tập trung : imh ánh hàng tre bát ngát gợi lên hình ánh đất nước. Nôi theo đó là xúc cam trước hình ánh dòng người đi trong thương nhớ ngày ngày vào lâng viẻng Bác. Nhà thơ sứ dụng nhừng hình ánh giàu ý nghĩa biều tượng nhu’ . trời, vầng tràng, trời xanh dể thề hiện xúc cảm và nghĩ suy về Bác. Krẳep lại là niềm thiết tha mong ước tấm lòng mình vẩn được mải mài ớ bẽn lăng Bác khi phái sắp sứa phải,trớ về quê hương miền Nam.
Chính mạch cám xúc vừa nói đã tạo nên bố cục cúa bài thơ Viếng Lăng Bác vừa gián dị, tự nhiên, vừa hợp lí.
2. Từ miền Nam ra viếng lăng Bác, nhà thơ thấy hình ảnh nào trước hết?
“Con ở miền Nam ra thăm lăng
Bác Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát.”
Hình ảnh đầu tiên mà tác giả thấy được và có ấn tượng sâu sắc là hàng tre quanh lăng Bác. Từ bao giờ cây tre đả trở thành biểu tượng của đất nước, cùa dân tộc Việt Nam với biết bao đức tính Việt Nam đặc biệt cao quý:
"Thân gầy guộc lá mong manh
Mà sao nên lũy nên thành tre ơi!”
Từ thời bình minh lịch sử nước ta đã có huyền thoại Thánh Gióng đã nhổ tre đàng ngà đuổi sạch giặc Ân. Gần đây thôi, nhân dân miền Nam ta từ gậy tầm vông đã làm nên chiến thắng vang dội địa cầu.
Bởi vậy, cây tre là hình ảnh tiêu biểu, sinh động cho tinh thần bát khuất, chí khí anh hùng của dân tộc ta:
“Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng” ở đây, nhà thơ miêu tả hàng tre quanh lăng Bác nhưng nhằm nói dén sức mạnh quần chúng, của sự đoàn kêt, tư thê hiên ngang của cả dân tộc
Câu thơ cuối bài là: “Muốn Lảm cây tre trung kiêu chôn này Khép lai bài thơ là hình ảnh “cây tre”, hình ảnh đã xuât hiện từ đầu thật là tư nhiên. Đúng như nhận xét của Đức Tháo từ “hàng tre” là khách thé ữ bển trên đã tan hòa vào “cây tre” là chú thể ở cuối bài. Hình ảnh cây tre trung hiếu chốn này” đã làm nổi rõ hơn hình ảnh hàng tre ẩn dụ bên trên.
Advertisements (Quảng cáo)
3. Trong bài thơ, nhà thơ dùng nhiều hình ảnh ẩn dụ tượng trưng giàu sức biểu cảm và gợi ra những ý nghĩa sâu xa, liên tường rộng rãi. Chẳng hạn:
“Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.
Câu trên là hình ảnh thật: mặt trời trên lăng là mặt trời của trời đất, tự nhiên. Câu thứ hai là hình ảnh ẩn dụ: mặt trời trong làng chính là trái tim của Bác, một người đã dành trọn đời mình cho nước cho dân. Cách ẩn dụ ở đây thật sinh động, tự nhiên và nhuần nhuyễn, không những nói lên sự vĩ đại của Bác (như mật trời) mà còn thể hiện được sự tôn kính của nhân dân, của nhà thơ đối với Bác.
Cũng vậy, hai câu thơ:
“Vần biết trời xanh là mãi mãi Mà sao nghe nhói ở trong tim!”
Bác trở nên bất tử. Bác vẫn còn mãi với non sông, đất nước như trời xanh vẫn còn mãi trên cao: Bác sông như trời dât của ta (Tô Hữu). Bác Hồ kính yêu của chúng ta đă hòa nhập vào trời xanh. Hình ảnh ấy cho thấy cái mãi mãi, cái vô cùng cao cả ở một con người! vẫn biết hình ảnh Bác là vĩnh hằng nhưng nhà thơ cũng không thể không đau xót vì sự đi xa của Người.
Từ câu thơ gợi ra bao liên tưởng miên man trong một niềm xúc động thiêng liêng thương tiếc Bác vô hạn.
4. Về đặc điểm nghệ thuật, bài thơ Viếng lăng Bác của Viễn Phương có những nét nổi bật về giọng điệu, hình ảnh và thể thơ.
Bài thơ có một giọng điệu thành kính trang nghiêm. Giọng điệu ấy hợp thành bởi nhiều yếu tô’ từ thể thơ, nhịp điệu đến từ ngữ và hình ảnh của bài thơ.
Về thể thơ và nhịp điệu, nhà thơ sử dụng thể tự do có dòng bảy chữ, nhưng cũng có những dòng tám, chín chữ với nhịp chậm nhiều dòng ít ngắt nhịp lại gieo vần liền. Bởi thế mà giọng thơ thiết tha, trầm lắng, trang nghiêm thành kính.
Về từ ngữ và hình ảnh, nhà thơ sử dụng từ ngữ xưng hô tôn kính (Con . ở miền Nam ra thăm lăng Bác), với các hình ảnh ẩn dụ vĩnh hằng kì vĩ lớn lao biểu hiện lòng tôn kính chân thành của mình (Mặt trời trong lăng rất đỏ, vầng trăng sáng dịu hiền, kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân, trời xanh...).