KIẾN THỨC CƠ BẢN
I. MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU TÓM TẮT VĂN BẢN TỰ SỰ (SGK)
- Tóm tắt tác phẩm tự sự dựa vào cốt truyện. Dùng lời văn của mình giới thiệu một cách ngắn gọn nội dung chính bao gồm sự việc tiêu biểu và nhân vật quan trọng của một tác phẩm nào đó.
Nhân vật văn học là hình tượng con người. Cũng có thể loài vật hay cây cỏ. Nhân vật có tên tuổi lai lịch rõ ràng, có ngoại hình có hành động tình cảm và có môi quan hệ với nhân vật khác và tất cả bộc lộ qua diễn biến của cốt truyện. Trong tác phẩm tự sự có nhiều nhân vật, ngưòi ta chia ra nhân vật chính và nhân vật phụ.
- Tóm tắt tác phẩm tự sự theo nhân vật chính là viết hoặc kể lại một cách ngắn gọn những sự việc cơ bản xảy ra vói nhân vật đó.
- Mục đích tóm tắt văn bản tự sự theo nhân vật chính nhằm hiểu ý nghĩa và đánh giá văn bản, để ghi chép tài liệu nhằm kể lại hoặc minh họa ý nghĩa nào đó.
II. CÁC TÓM TẮT VĂN BẢN TỰ SỰ DỰA THEO NHÂN VẬT CHÍNH
Đọc lại “Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trong Thuỷ” và thực hiện các yêu cầu (SGK, tr. 120, 121)
a. Các nhân vật chính trong truyện An Dương Vương là: An Dương Vương, Mị Châu, Trọng Thuỷ.
b. Tóm tắt truyện dựa theo nhân vật An Dương Vương:
HS dựa theo kết cấu 4 đoạn của truyện để tóm tắt:
Đoạn 1: An Dương Vương xây thành Cổ Loa, làm nỏ thần, chiến thắng giặc ngoại xâm.
Đoạn 2: Triệu Đà dùng kế cầu hoà, vua An Dương Vương mắc mưu gả Mị Châu cho Trọng Thuỷ, Trọng Thuỷ dỗ Mị Châu, đánh tráo nỏ thần.
Đoạn 3: Triệu Đà xâm lược, An Dương Vương thất bại. Mị Châu rải lông ngỗng trên đường chạy trốn. Rùa Vàng hiện lên mách bảo. An Dương Vương chém chết Mị Châu rồi cùng Rùa Vàng rẽ nước xuống biển.
Đoạn 4: Trọng Thuỷ chôn cất Mị Châu, quá thương tiếc nàng, nhảy xuồng giếng tự vẫn. Đời sau đem ngọc trai rửa giếng nưóc ấy thì sáng lên.
c. Tiếp tục tìm hiểu và tóm tắt truyện dựa theo nhân vật Mị Châu:
Có thể dựa trên kết cấu mới của truyện như sau:
- Mị Châu là con gái duy nhất.
- Sau khi An Dương Vương xây thành Cổ Loa. Triệu Đà nhiều lần tấn công thành đều thất bại, lui về Trâu Sơn đắp luỹ và nghĩ kế cầu hoà.
- Một hôm, Mị Châu được biết Trọng Thuỷ là con trai Triệu Đà sang cầu hôn nàng. Nể lời vua cha, và nghĩ tình thông gia hai nước nàng nhận lời.
- Rồi họ sống với nhau rất hoà thuận. Trọng Thuỷ dỗ Mị Châu cho xem chiếc nỏ thần. Mị Châu nghĩ tình vợ chồng, không nỡ giấu, bèn đưa cho Thuỷ xem.
- ít lâu sau, Trọng Thuỷ về nước, chia tay Mị Châu đầy quyến luyến. Mị Châu thấy lạ nhưng không nỡ nghi ngờ chồng, hẹn lấy lông ngỗng làm dấu tìm nhau nếu xảy ra loạn lạc.
- Triệu Đà lấy được nỏ thần, ra lệnh tấn công. An Dương Vương thua, cùng Mị Châu chạy trốn. Cùng đường, Rùa Vàng hiện lên cho biết chính Mị Châu là thủ phạm. Bấy giờ, Mị Châu mới bàng hoàng hiểu ra tất cả, nhưng đã muộn rồi. Công chúa chỉ còn kịp thanh minh bằng lời nguyện thề, xin rằng khi chết, nếu thần linh chứng giám cho sự trong sáng của nàng, xin cho được hoá thành ngọc trai. Rồi nàng chấp nhận để vua cha chém đầu.
- Trọng Thuỷ đuổi theo đến bờ biển, ôm xác Mị Châu về táng tại Loa Thành, rồi vì nhớ thương nàng mà nhảy xuông giếng tự vẫn.
- Trai Biển Đông ăn được máu của MỊ Châu nên hoá ngọc. Đòi sau đem ngọc trai Biển Đông rửa vào nưốc giếng Trọng Thuỷ thì ngọc sáng hơn.
d. Suy ra cách thức tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính:
- Đọc kĩ văn bản, xác định nhân vật chính.
- Chọn các sự việc cơ bản xảy ra với nhân vật chính và diễn biến của các sự việc đó.
- Tóm tắt các hành động, lời nói, tâm trạng của nhân vật theo diễn biến của các sự việc (một vài chỗ có thể kết hợp dẫn nguyên văn từ ngữ, câu văn trong văn bản gốc).
Advertisements (Quảng cáo)
HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP
Câu 1. Đoc 2 đoạn tóm tắt (SGK, tr. 121, 122) và trả lời các câu hỏi:
a. Đoạn trích 2, phần có tóm tắt truyện Ngưòi con gái Nam Xương, từ “Chàng Trương đi đánh giặc... ” đến “... không kịp nữa”.
Mục đích tóm tắt ở đoạn văn (1) và (2) có khác nhau:
- Đoạn trích (1), tóm tắt có mục đích giúp người học nắm bắt được cốt truyện.
- Đoạn trích (2) chỉ tóm tắt nhằm chuẩn bị cho một luận điểm: dân chúng không chịu chấp nhận cái đau đớn, không chịu kết thúc như vậy.
b. Các tóm tắt ở (1) và (2) cũng khác nhau:
- Đoạn trích (1) lần lượt kể lại vắn tắt câu chuyện dựa theo kết cấu, bố cục.
- Đoạn trích (2) lược bỏ rất nhiều, chỉ lột ra cái “thần” của truyện, tức chỉ kể lại một vài sự việc tiêu biểu nhất.
Lí do khác nhau vì mục đích tóm tắt khác nhau: đoạn (1) tóm tắt vì mục đích giáo dục, đoạn (2) vì mục đích nghiên cứu, đối tượng nghe (đọc) tóm tắt cũng khác nhau, học sinh phổ thông (đoạn 1) và các nhà nghiên cứu hoặc sinh viên (đoạn 2).
Câu 2. Tóm tắt truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thuỷ dựa theo nhân vật Trọng Thuỷ.
Có thể dựa vào các đoạn để lập ý cho văn bản tóm tắt. Phải đứng từ góc độ nhân vật Trọng Thuỷ để tóm tắt. Tham khảo:
- Sau khi An Dương Vương xây thành cổ Loa, Triệu Đà nhiều lần tấn công thành đều thất bại, bèn lui về Trâu Sơn đắp luỹ và nghĩ kế cầu hoà.
- Trọng Thuỷ được cha sắp đặt vào mưu kế gián điệp.
- Trọng Thuỷ thực hiện mưu kế của cha; dụ dỗ Mị Châu cho xem bí mật chiếc nỏ thần, Mị Châu tin chồng nên đã cho Trọng Thuỷ xem.
- Trọng Thuỷ lén làm nỏ thần giả rồi đem đánh tráo.
- Trọng Thuỷ về nước, chia tay Mị Châu đầy quyến luyến. Mị Châu hẹn lấy lông ngỗng làm dấu để tìm nhau nếu xảy ra chuyện binh đao.
- Triệu Đà lấy được nỏ thần, ra lệnh tấn công. An Dương Vương thua cùng Mị Châu chạy trốn, nhưng đến cùng đưòng, biết Mị Châu là thủ phạm bèn chém chết Mị Châu rồi cùng Thần Kim Quy rẽ nước xuổng biển.
- Trọng Thuỷ đuổi theo đến bờ biển, ôm xác Mị Châu về táng tại Loa Thành, rồi vì thương nhớ nàng mà nhảy xuống giếng tự vẫn.
- Trai biển Đông ăn được máu của Mị Châu nên hoá ngọc. Đời sau đem ngọc trai biển Đông rửa vào nước giếng Trọng Thuỷ thì ngọc sáng hơn.
Câu 3. Tóm tắt truyện “Tấm Cảm” dựa theo nhân vật Tấm
HS có thể dựa vào kết cấu của truyện để tóm tắt.
a. Phần đầu: Giới thiệu gia cảnh của Tấm: Tấm và Cám là hai chị em cùng cha khác mẹ. Tấm là con bà cả. Cám là con dì ghẻ. Bố mẹ mất sớm Tấm phải ở với dì. Hằng ngày Tấm phải àm việc rất vất vả, còn Cám thì chơi bời, chẳng biết làm việc gì.
b. Phần thứ hai: Cuộc sống hàng ngày của Tấm. Tấm luôn bị mẹ con Cám ức hiếp. Bụt giúp đỡ cô.
c. Phần thứ ba: Tấm ở hiền gặp lành, trở thành hoàng hậu.
d. Phần thứ tư: Mẹ con Cám ghen ghét, giết Tấm, đưa em vào thay chị. Tấm nhiều lần đổi lốt thành kiếp chim vàng anh, cây xoan đào, khung cửi và cuổì cùng là quả thị.
e. Phần kết: Tấm trở lại thành ngưòi, gặp được nhà vua, mẹ con Cám phải trả giá vì tội lỗi và lòng ganh ghét.