Bài tập
I - KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
1. Bài tập 1, trang 109, SGK.
Hãy cho biết mỗi từ ngữ in đậm trong các đoạn trích sau đây là thành phần gì của câu.
a) Xây cái lăng ấy cả làng phục dịch, cả làng gánh gạch, đập đá, làm phu hồ cho nó.
(Kim Lân, Làng)
b) Tim tôi cũng đập không rõ. Dường như vật duy nhất vẫn bình tĩnh, phớt lờ mọi biến động chung là chiếc kim đồng hồ.
(Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi)
c) Đến lượt cô gái từ biệt. Cô chìa tay ra cho anh nắm, cẩn trọng, rõ ràng, như người ta cho nhau cái gì chứ không phải là cái bắt tay. Cô nhìn thẳng vào mắt anh - những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy.
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
d) - Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ. Đi bốn năm hôm mới lên đến đây, vất vả quá !
(Kim Lân, Làng)
Trả lời:
Bài tập này có hai yêu cầu : cho biết các từ ngữ in đậm trong đoạn trích là những thành phần câu nào và điền chúng vào bảng tổng kết (theo mẫu). Em cần xem lại phần Ghi nhớ tương ứng trong các bài đã học.
Mỗi bộ phận được in đậm trong một đoạn trích là một thành phần câu em đã học ở lớp 9 : thành phần tình thái, thành phần cảm thán, thành phần phụ chú, thành phần gọi - đáp và khởi ngữ. Trong năm thành phần đó có một thành phần không thuộc vào sô’ thành phần biệt lập.
2. Bài tập 2, trang 110, SGK.
Viết một đoạn văn ngắn giới thiệu truyện ngắn Bến quê của Nguyễn Minh Châu, trong đó có ít nhất một câu chứa khởi ngữ và một câu chứa thành phần tình thái.
II - LIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂN
1. Bài tập 1, trang 110, SGK.
Hãy cho biết mỗi từ ngữ in đậm trong các đoạn trích dưới đây thể hiện phép liên kết nào ?
a) Ở rừng mùa này thường như thế. Mưa. Nhưng mưa đá. Lúc đầu tôi không biết. Nhưng rồi có tiếng lanh canh gõ trên nóc hang. Có cái gì đó vô cùng sắc xé không khí ra từng mảnh vụn. Gió. Và tôi thấy đau, ướt ở má.
(Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi)
b) Từ phòng bên kia một cô bé rất xinh mặc chiếc áo may ô con trai và vẫn còn cầm thu thu một đoạn dây sau lưng chạy sang. Cô bé bên nhà hàng xóm đã quen với công việc này. Nó lễ phép hỏi Nhĩ : "Bác cần nằm xuống phải không ạ ?”
(Nguyễn Minh Châu, Bến quê)
c) Nhưng cái "com-pa” kia lấy làm bất bình lắm, tỏ vẻ khinh bỉ, cười kháy một người Pháp không biết đến Nã Phá Luân, một người Mĩ không biết đến Hoa Thịnh Đốn vậy ! Rồi nói :
Advertisements (Quảng cáo)
- Quên à ! Phải, bây giờ cao sang rồi thì để ý đâu đến bọn chúng tôi nữa !
Tôi hoảng hốt, đứng dậy nói :
- Đâu có phải thế ! Tôi...
(Lỗ Tấn, Cố hương)
Trả lời:
Trong bài tập này, các từ ngữ in đậm thể hiện các phép liên kết sau đây : phép nối (có ba trường hợp), phép lặp từ ngữ (có một trường hợp, lặp lại từ ở câu trước không được in đậm), phép thế (có hai trường hợp, một trường hợp thế cho danh từ, một trường hợp thế cho cả câu).
2. Bài tập 3, trang 111, SGK.
Nêu rõ sự liên kết về nội dung, về hình thức giữa các câu trong đoạn văn em viết về truyện ngắn Bến quê của Nguyễn Minh Châu.
III - NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
1. Bài tập 1, trang 111, SGK.
Đọc truyện cười Chiếm hết chỗ và cho biết người ăn mày muốn nói điều gì với người nhà giàu qua câu nói được in đậm ở cuối truyện.
Trả lời:
Cần xem cụm từ dưới ấy trong câu in đậm ở cuối truyện chỉ cái gì, đó có phải là chỗ dành cho những người tốt ở không.
2. Bài tập 2, trang 111, SGK.
Tìm hàm ý của các câu in đậm dưới đây. Cho biết trong mỗi trường hợp, hàm ý đã được tạo ra bằng cách cố ý vi phạm phương châm hội thoại nào ?
a) Tuấn hỏi Nam :
- Cậu thấy đội bóng huyện mình chơi có hay không ?
Nam bảo :
- Tớ thấy họ ăn mặc rất đẹp.
b) Lan hỏi Huệ :
- Huệ báo cho Nam, Tuấn và Chi sáng mai đến trường chưa ?
- Tớ báo cho Chi rồi. - Huệ đáp.
Những câu trả lời đó vi phạm phương châm về lượng và phương châm quan hệ.